Última revisión
09/02/2023
Dictamen de Consello Consultivo de Galicia 496 de 10 de enero de 2018
Relacionados:
Órgano: Consello Consultivo de Galicia
Fecha: 10/01/2018
Num. Resolución: 496
Cuestión
Reclamación de responsabilidade patrimonialResumen
Reclamación de responsabilidade patrimonial interposta por don S., polos danos derivados do tratamento da oclusión de vea retiniana central do ollo dereitoOrganismo: Consellería de Sanidade (Xunta de Galicia)
Letrado: Quintana Acebo
Propuesta: Desestimatoria
Conclusion: Favorable
Relator: Aranguren Pérez
Contestacion
ANTECEDENTES
1.- En data 28.03.2017, don S. presentou reclamación de responsabilidade patrimonial ante o Servizo Galego de Saúde.
No escrito realiza o seguinte relato de feitos:
?Don S. desde el año 2009 tiene diagnosticada ?migraña con aura? estando bajo el seguimiento del Servicio de Neurología del
Complejo Hospitalario de Santiago de Compostela.
En febrero del año 2014 fue remitido por su médico de cabecera al Servicio de Oftalmología del Complejo Hospitalario de Santiago de Compostela por presentar ?pérdida de agudeza visual?.
El 6 de febrero de 2014 el Servicio de Oftalmología tras una consulta le remite a su médico de cabecera para seguir un control y valorar la necesidad de una nueva cita.
Pasado el tiempo, el 31 de mayo de 2015 acude al Punto de Atención Continuada de la Calle Consejo en Ourense por pérdida de visión del ojo derecho, en concreto presentaba la siguiente sintomatología:
?cefalea hemicraneal con alteración visual no ollo dereito e parestesias no lado dereito de 10 días aproximadamente de duración
sen melloría con aines e con intensificación da cefalea dende hai 48 horas?.
Se le diagnostica ?migraña con aura? (lo que ya tenía) y se le remite al Servicio de Urgencias del Complejo Hospitalario de Ourense donde realizándole
únicamente una exploración física y sin recabar la presencia del oftalmólogo de guardia mantienen el diagnóstico de ?migraña
con aura? y únicamente se le fija como tratamiento ?enantyum 25 cada 8 horas durante tres días? remitiéndole a su médico de
cabecera para seguimiento y control.
No conforme y dado los síntomas visuales, el 1 de junio de 2015 el señor S. decidió acudir al Servicio de Urgencias del Complejo Hospitalario de Santiago de Compostela
don sí lo revisa el oftalmólogo de guardia, quién concluye que don S. presenta una ?obstrucción de la vena central de la retina
del ojo derecho?.
Se le prescriben dos inyecciones intravitreas de Lucentis, recibiendo la última de ellas el 4 de septiembre de 2015. En la citada fecha se concluye que el paciente presenta un edema macular secundario a
la obstrucción de la vena central del ojo derecho. En la periferia inferior presenta un área de atrofia coriorretiniana con
posible zona de retinosquisis a nivel inferior.
En una nueva consulta en el Servicio de Oftalmología el 21 de diciembre se determina que ?se desconoce cuál va a ser la evolución del paciente en cuanto su agudeza visual en los próximos meses? y se
le cita para una revisión en 3 meses.
En enero de 2016 don S. acude de nuevo al Servicio de Oftalmología del CHUS por presentar una conjuntivitis de probable origen adenovírica.
Finalmente el 28 de marzo de 2016 es dado de alta por el Servicio de Oftalmología al considerar que sus secuelas son estables. La agudeza visual del ojo derecho la tiene reducida a 0,25 E Nm y además presenta
una retracción del campo visual periférico en cuadrantes temporal superior y cuadrante nasales, un escotoma parafoveal y una
dificultad importante para encontrar el punto de fijación?.
Solicita unha indemnización total de 190.684,09 ?.
2.- Instruído o procedemento conforme a Lei 39/2015, do 1 de outubro, do procedemento administrativo común, consta nel a historia
clínica do paciente ademais de informes remitidos polo Servizo de Urxencias do Complexo Hospitalario de Ourense e do Servizo
de Oftalmoloxía do Complexo Hospitalario Universitario de Santiago de Compostela.
3.- No trámite de audiencia, o interesado presentou escrito no que reiterou a súa petición inicial.
4.- O órgano instrutor emitiu proposta de resolución en senso desestimatoria da reclamación presentada (23.11.2017).
5.- O expediente de razón foi remitido, para preceptivo ditame deste Consello Consultivo de Galicia, polo señor conselleiro de
Sanidade tendo entrada neste organismo o día dezaoito de decembro de dous mil dezasete.
6.- Os demais antecedentes dedúcense do contido do ditame.
CONSIDERACIÓNS
Primeira.-
O Consello Consultivo de Galicia é competente para coñecer do expediente de responsabilidade patrimonial con base no previsto nos artigos 12.j) da Lei 3/2014, do 24 de abril, do Consello Consultivo
de Galicia, e 17 a) do Decreto 91/2015, do 18 de xuño, polo que se aproba o seu Regulamento de organización e funcionamento,
ao tratarse dunha reclamación interposta contra a Administración autonómica por contía superior a 30.000,00 ?.
O citado expediente está suxeito, en canto ao procedemento a seguir na súa resolución, aos trámites previstos na Lei 39/2015, do 1 de outubro, do procedemento administrativo común das administracións
públicas.
Segunda.-
Entrando xa a analizar o fondo da pretensión que formula a reclamante, debemos partir da consideración de que o instituto da responsabilidade patrimonial da Administración, que ten o seu alicerce no artigo
106.2 da Constitución, está regulada actualmente na Lei 40/2015, do 1 de outubro, de réxime xurídico do sector público, -que
derrogou a Lei 30/1992, do 26 de novembro, de réxime xurídico das administracións públicas e do procedemento administrativo
común- que no seu artigo 32 establece: ?Os particulares terán dereito a ser indemnizados polas administracións públicas correspondentes de toda lesión que sufran
en calquera dos seus bens e dereitos, sempre que a lesión sexa consecuencia do funcionamento normal ou anormal dos servizos
públicos, salvo nos casos de forza maior ou de danos que o particular teña o deber xurídico de soportar de acordo coa lei?.
Como salienta a sentenza do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia do 19.07.2017, ?[?] La Ley 40/2015, de 1 de octubre, no ha hecho más que continuar con una regulación de la responsabilidad patrimonial de la
Administración pública diseñada en la ley como una responsabilidad general y directa que entra en juego siempre que se cumplan
los requisitos que exige la norma, y se siga el procedimiento previsto en la Ley 39/2015, de 1 de octubre, del Procedimiento
Administrativo Común de las Administraciones Públicas?.
A xurisprudencia na materia ten dado lugar á creación dun corpo de doutrina reiterada, da que pode salientarse a sentenza do Tribunal Supremo do 15.03.2011 (recurso 3261/2009), que sinala a concorrencia
dos seguintes requisitos:
a. A efectiva realidade do dano ou prexuízo, avaliable economicamente e individualizado en relación a unha persoa ou grupo de persoas.
b. Que o dano ou lesión patrimonial sufrida polo reclamante sexa consecuencia do funcionamento normal ou anormal -indiferente
a cualificación- dos servizos públicos nunha relación directa e inmediata e exclusiva de causa a efecto, sen intervención
de elementos estraños que puidesen influír, alterando, o nexo causal.
c. Ausencia de forza maior.
d. Que o reclamante non teña o deber xurídico de soportar o dano cabalmente causado pola súa propia conduta.
Igualmente, recolle a antedita sentenza que: ?A xurisprudencia desta Sala (por todas a STS do 1 de xullo de 2009, recurso de casación 1515/2005 e as sentenzas alí recollidas)
insiste en que ?non todo dano causado pola Administración ha de ser reparado, senón que terá a consideración de auténtica
lesión resarcible, exclusivamente, aquela que reúna a cualificación de antixurídica, no sentido de que o particular non teña
o deber xurídico de soportar os danos derivados da actuación administrativa??.
No caso das reclamacións no eido sanitario, hai que ter en conta, engadidamente, as particularidades derivadas da singularidade da prestación asumida polo servizo público e concretadas en
postulados tales como o que determina que a asistencia sanitaria é unha prestación de medios e non de resultado, o que predica
a necesidade e correlativa esixencia de que a actuación médica se desenvolva conforme á denominada lex artis ad hoc, ou aqueloutra, que sinala o dereito dos pacientes a obter cumprida información sobre o seu proceso curativo e, en relación
con esta, a necesidade do consentimento que deben prestar con ocasión do acto cirúrxico.
Terceira.-
Neste punto do ditame, procede entrar nas cuestións propias que suscita o presente expediente partindo das imputacións que fai o reclamante. Así no escrito inicial logo de facer o relato fáctico que
consta nos antecedentes, o Sr. S. afirma:
?[?]
La imputación de responsabilidad se basa en una infracción de la ?lex artis? consistente en un evidente error en el diagnóstico de la obstrucción de la vena central de la retina del ojo derecho.
1.- El señor S. acude al Punto de Atención Continuada de la calle Concejo en Orense manifestando que presenta visión borrosa, sin embargo se le diagnostica ?migraña con aura?. Como no mejora con el tratamiento
se le remite, el mismo día, al Servicio de Urgencias del CHUO.
2.- En el CHUO a pesar de haber ya sido diagnosticado de ?migrañas con aura? y no mejorar con la medicación prescrita, mantienen el mismo diagnóstico y el mismo tratamiento sin ni
tan siquiera consultar con el oftalmólogo de guardia.
3.- Ello obliga a don S. a acudir el día 1 de junio al Servicio de Urgencias del CHUS dónde tras ser examinado por el oftalmólogo de guardia le confirman que presenta una trombosis de la vena central
de la retina del ojo derecho.
Este error en el diagnóstico por parte del punto de atención continuada y del Servicio de Urgencias del CHUO supuso una pérdida de oportunidad para don S., puesto que retrasó el inicio del tratamiento
lo cual dado la gravedad de la patología que presentaba el señor S. influyó en las secuelas definitivas que derivaron de la
misma, principalmente la pérdida de agudeza visual y el escotoma parafoveal.
[?]?.
A Administración sanitaria, de contrario, aduce que a asistencia prestada foi axeitada á lex artis, apoiándose nos informes médicos que figuran no expediente.
A apreciación dos feitos médicos ou acontecidos con ocasión da asistencia médica é unha actividade que, por formar parte dun sistema técnico-científico específico e complexo, escapa das atribucións
do operador xurídico. O estudo, explicación e xustificación dos feitos neste tipo de expediente é tarefa que corresponde principalmente
aos facultativos, quedando para o aplicador do Dereito a súa cualificación ou subsunción nas respectivas categorías xurídicas.
A verificación das imputacións feitas pola parte actora esixe unha análise da historia clínica e dos informes incorporados
ao expediente. Como se ten destacado por este órgano consultivo, os informes técnicos teñen un peso específico e preponderante
á hora de valorar os feitos acontecidos.
Así da historia clínica resulta que don S., nado no ano 1974, con antecedentes de crises migrañosas estudadas no Servizo de Neuroloxía do CHUS con ?aura consistente en visión centelleante y adormecimiento en hemicuerpo derecho?, acudiu ao Punto de Atención Continua (PAC) de Ourense o día 31.05.2015 por presentar un episodio de cefalea hemicranial
de dez días de evolución de mais intensidade cos anteriores, e las últimas 48 horas de forma interrompida, nese centro se
lle administrou: 0,5 valium e enantyum, sen melloría. Foi remitido ao Servizo de Urxencias do Complexo Hospitalario de Ourense, no expediente consta informe remitido
polo devandito servizo que refire:
?D. S., acude al Servicio de Urgencias del Complejo Hospitalario Universitario de Ourense el 31/5/2015 por episodio de cefalea
hemicraneal de 10 días de evolución y en las últimas 48h de forma ininterrumpida, acompañado de nauseas, refiere el aura que
presenta habitualmente cuando tiene crisis, consistente en visión de destellos en ojo dcho, y adormecimiento de MSD. Fotofobia
y sonofobia, sin otra sintomatología. Tal como se refleja en el informe en su historia clínica electrónica figuran como antecedentes
crisis migrañosas estudiadas y tratadas en el Complejo Hospitalario Universitario de Santiago por el Servicio de Neurología,
con aura consistente en visión centelleante y adormecimiento en hemicuerpo derecho, refiriendo que normalmente ceden las crisis
con ibuprofeno y zolmitriptán. Su tratamiento domiciliario consiste en: topiramato 50 (1-0-1).
Se le realiza asistencia inicial en la que se practica la exploración física, incluyendo la neurológica que se refleja en el informe de ingreso, solicitando las pruebas pertinentes en consonancia con
los hallazgos exploratorios. Así se le solicita Hemograma y Bioquímica, así como se le realiza un electrocardiograma, todos
ellos informados en el informe clínico correspondiente.
Teniendo en cuenta los antecedentes, el resultado de la exploración física y las pruebas complementarias realizadas, se llega al diagnóstico de migraña con aura, por lo que se le administra en el Servicio
de Urgencias tratamiento con Paracetamol y Enantyum y se le da el alta el día 31/5/2015 prescribiéndole continuar tratamiento
en su domicilio con el habitual, prescrito por sus neurólogos y control evolutivo por parte de su médico de cabecera?.
O Sr. S. acudiu ao Servizo de Urxencias do CHUS o día 1.06.2015, por presentar ?Visión borrosa en ojo derecho y cefalea de predominio occidental derecho de 15 días de evolución. Debuta con visión borrosa,
que empeora de forma progresiva?.
O informe e do Servizo de Urxencias que obra na historia clínica sinala: ?Hipótese diagnóstica: Trombosis de la vena central de la retina del OD?; e, sinala o seguinte tratamento e recomendacións á alta: ?-Solicitar primera consulta en retina médica. -Solicitar primera consulta en angiografía. ?Solicitar ecocardiograma. -Control
de factores de riesgo cardiovasculares en médico de atención primaria?.
Pola súa banda, na instrución deste procedemento, incorporouse informe remitido pola Unidade de Retina Médica e Diabete Ocular do CHUS, que sinala:
?D. S. acude el 25 de junio de 2015 a consultas externas de Oftalmología (Unidad de Retina Médica) derivado desde la Unidad
de Urgencias de Oftalmología del CHUS. Presentaba en esa fecha una Trombosis de Vena Central en ojo derecho que le ocasionaba
un edema macular en ese ojo. Su agudeza visual era de 0.200 en OD y de 1.000 en 01. Se le pauta tratamiento con antiinflamatorios
no esteroideos tópicos (Nepafenaco) y se solicita angiografía fluorescencia.
Se realiza angiografía fluorescencia (22 de julio de 2015) que confirma la existencia de una trombosis de vena central edematosa en OD. Se informa al paciente y se inicia tratamiento con inyecciones
intravítreas de Ranibizumab. Tras el tratamiento con dos dosis de dicho fármaco se consigue la remisión del edema macular
pero la AV permanece igual. Se lleva a cabo seguimiento periódico aproximadamente cada 2 meses (7 visitas) y ante la estabilidad
del cuadro cursa alta en la Unidad de Retina Médica y se deriva al paciente a su Oftalmólogo de área (28 de marzo del 2016).
Desconocemos el tiempo de evolución de la trombosis de vena central que presentaba el paciente en el momento del diagnóstico. En la primera consulta en la Unidad de Retina Médica (25-6-2015) ya
se prescribió tratamiento con antiinflamatorios tópicos que después fueron sustituidos por inyecciones intravítreas de Ranibizumab.
Consideramos que el alegado ?retraso en el diagnóstico? fue de +/- 24 horas y no modifica el pronóstico ya que, según se recoge en las Guías de práctica
clínica sobre el manejo de esta enfermedad (Guías de la Sociedad española de Retina y Vítreo), ?No hay evidencia de que el
tratamiento precoz sobre el globo ocular modifique el pronóstico visual en los casos de OVCR establecida??.
Cuarta.-
Centrados nestes termos a atención sanitaria, corresponde agora analizar a denuncia feita pola parte, tal como se expuxo na consideración anterior, o Sr. S. considera que se produciu un erro de diagnóstico
no PAC de Ourense e no Servizo de Urxencias do CHOU que lle supuxo una perda de oportunidade ?puesto que se retrasó el inicio del tratamiento?.
Sobre a perda de oportunidade, o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia en sentenza de 25.10.2017 refire: ? [?] En relación con la doctrina de la pérdida de la oportunidad el T.S. entre otras en la St. de 3 de julio de 2012 tiene declarado
que viene caracterizada por la posibilidad de que de haberse llevado una actuación omitida el resultado hubiese podido ser
otro.
Esta sentencia se pronuncia en los siguientes términos: En la reciente sentencia de fecha 19 de octubre de 2011, dictada en el recurso de casación núm. 5893/2006, hemos afirmado que la llamada
?pérdida de oportunidad? se caracteriza por la incertidumbre acerca de que la actuación médica omitida pudiera haber evitado
o minorado el deficiente estado de salud del paciente, con la consecuente entrada en juego a la hora de valorar el daño así
causado de dos elementos o sumandos de difícil concreción, como son, el grado de probabilidad de que dicha actuación hubiera
producido ese efecto beneficioso, y el grado, entidad o alcance de éste mismo??.
No presente caso, e tal como consta na documentación clínica, o Sr. S. logo de ser atendido no Servizo de Urxencias do CHOU, o día 31.05.2015, foi diagnosticado de ?migraña con aura?. O doente acudiu ao día seguinte, 1 de xuño, ao devandito servizo do CHUS, onde era seguido desa patoloxía dende o ano 2009,
e lle foi recoñecida nesa atención a trombose de vena central no ollo dereito.
O informe do Servizo de Oftalmoloxía do CHUS, Unidade de Retina Médica -antes transcrito- constitúe o único criterio técnico co que conta este órgano consultivo; o precitado informe apunta, por una banda,
que se descoñece o tempo de evolución da trombose de vena central que presentaba o doente dende o seu diagnóstico; e, por
outra, abórdase o posible atraso de diagnóstico. Sobre este aspecto o informe é rotundo ao destacar que ?[?] el alegado retraso en el diagnóstico fue de +/- 24 horas y no modifica el pronóstico?, ao tempo que engade que, segundo refiren as guías médicas, non hai evidencia de que o tratamento precoz sobre o globo ocular
modifique o prognóstico visual nos casos de OVCR establecida.
En definitiva, logo de todo o actuado e dos datos que constan no expediente, non pode afirmarse que o atraso no diagnóstico derivado desta actuación producise un agravamento da patoloxía que presentaba
o reclamante, nin teña prexudicado as posibilidades de tratamento ou curación.
Consecuentemente, pode dicirse que a actuación da Administración sanitaria non foi determinante do dano polo que se reclama, e, daquela, procede desestimar a reclamación de referencia.
CONCLUSIÓN
Por todo o anteriormente exposto, a Sección de Ditames do Consello Consultivo de Galicia, por unanimidade dos seus membros, ditamina:
?Que informa favorablemente a proposta de resolución á que o presente expediente se refire?.
LIBROS Y CURSOS RELACIONADOS
![Estatuto jurídico del testamento vital](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_7365.jpg)
Estatuto jurídico del testamento vital
David Enrique Pérez González
12.75€
12.11€
+ Información
![Delitos al volante. Paso a paso](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_2847.jpg)
![Doctrina de los Consejos Consultivos de España (año 2021)](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_5034.jpg)
Doctrina de los Consejos Consultivos de España (año 2021)
Consejo Consultivo de Andalucía
29.75€
28.26€
+ Información
![El consentimiento informado como garantía del principio de la autonomía del paciente](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_2783.png)
El consentimiento informado como garantía del principio de la autonomía del paciente
Marta Joanna Gesinska
21.25€
20.19€
+ Información
![Administración inteligente y automática](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_3049.png)