Dictamen de Consello Cons...ro de 2018

Última revisión
09/02/2023

Dictamen de Consello Consultivo de Galicia 380 de 14 de febrero de 2018

Tiempo de lectura: 60 min

Tiempo de lectura: 60 min

Relacionados:

Órgano: Consello Consultivo de Galicia

Fecha: 14/02/2018

Num. Resolución: 380


Cuestión

Reclamación de responsabilidade patrimonial

Resumen

Reclamación de responsabilidade patrimonial interposta por B., polos danos e secuelas causados logo de ser intervida para implante de prótese de cadeira

Organismo: Consellería de Sanidade (Xunta de Galicia)

Letrado: López Corral

Propuesta: Desestimatoria

Conclusion: Favorable

Relator: Aranguren Pérez

Contestacion

ANTECEDENTES

1.- Con data 4.2.2016 C., actuando en representación de B., interpuxo reclamación de responsabilidade patrimonial polos danos

e secuelas derivados para a súa mandante da intervención para implante de prótese parcial de cadeira no Hospital Miguel Domínguez

de Pontevedra.

O escrito reitor da reclamación refire:

?PRIMERO.- El 30/07/2014 Doña B., de 56 años de edad en la fecha de los hechos, tras sufrir una caída en la ducha fue trasladada en ambulancia al el Hospital do Salnés.

Ingresó en el Servicio de Urgencias de dicho centro hospitalario a las 07:07 horas, siendo atendida a las 07:40 horas presentando dolor e impotencia funcional de MID.

Se le realizó RX de cadera, diagnosticándose fractura de cadera.

La paciente fue trasladada como paciente Sergas al Hospital Miguel Domínguez (Pontevedra) para tratamiento.

SEGUNDO.- Con diagnóstico de fractura subcapital de cadera derecha, la paciente quedó ingresada en espera de poder ser intervenida quirúrgicamente cuando remitieran los efectos del Disgren que tomaba como

tratamiento.

En fecha 04/08/2014 la paciente fue intervenida quirúrgicamente, implantándosele una prótesis parcial de cadera no cementada (Vástago Bi-Metric" nº 7 no cementado, Standard. Cúpula de 41 mm. Cabeza

"Metal" de 28 mm-3.5)

En fecha 12/08/2014 la paciente recibió el alta hospitalaria caminando con la ayuda de dos muletas.

TERCERO.- En la primera revisión tras la cirugía en el Hospital Miguel Domínguez la paciente manifestó ya al cirujano que se le hinchaba el pie, quien le restó importancia y lo atribuyó sin más al

postoperatorio

En fecha 23/09/2014 Doña B. acudió al Servicio de Urgencias del Hospital do Salnés por presentar dolor e inflamación de la pierna derecha, donde se le realizó un ECO-DOPPLER que fue informado como "Sin

evidencia de TVP en sector fémoro-popliteo de MID. Edema del tejido cecular subcutáneo en pantorrilla".

Con diagnostico de "EDEMA CELULAR SUBCUTÁNEO. CELULITIS??? "se le pautó tratamiento de Amoxi/Clavulanico 1 comp/8 horas y Varidasa 1 comp/8horas y control por su médico de cabecera.

CUARTO.- En fecha 01/10/2014 Doña B. volvió al Servicio de Urgencias del Hospital do Salnés por dolor en pierna derecha, con aumento de diámetro.

Se le realizaron RX de pie y tobillo estableciéndose como hipótesis diagnóstica "Edema MID. Osteoporosis pie v tobillo", pautándose media de compresión fuerte MID, ejercicios de fortalecimiento de la musculatura

del tobillo, deambular con la ayuda de 2 bastones ingleses, control por COT Hospital Domínguez según cita prevista, alta y

control por su médico de cabecera.

QUINTO.- El 07/10/2014 la paciente acudió a revisión con el cirujano en el Hospital Miguel Domínguez, señalándose en la hoja de seguimiento:

"Edema en M.I. dcho de predominio vespertino desde hace unas 3 semanas. Dolor en pierna y pie.

Le han realizado Eco-Doppler en el H del Salnés que descarta T V.P.

Se realiza hoy control de RX que demuestra buena situación del implante. Se realiza nueva Eco-Dopppler que descarta lesión vascular.

Se realiza analítica con hemograma, bioquímica y E. Coagulación normal"

Se estableció como Diagnóstico "postoperatorio fractura cuello femoral dcho. Edema M.I. Dcho (Algodistrofia incipiente ¿?)" y se pautó "Fisioterapia. Reeducar marcha. Drenaje linfático Tomar Arcoxia

60, 1 cap al día al acostarse. Control clínico el 11 de noviembre?.

SEXTO.- La paciente acudió dos veces por semana al GABINETE RIVAS, centro concertado con el SERGAS desplazándose en ambulancia desde Vilagarcía de Arousa a Pontevedra durante tres semanas, en donde

se le realizaba únicamente Presoterapia, y empleando silla de ruedas.

En fecha 11/11/2014 la paciente acudió a revisión en el Hospital Miguel Domínguez señalándose que ?persiste edema en M.L dcho de predominio vespertino con dolor en pierna y pie. La paciente no camina

adecuadamente con carga sobre la extremidad' y pautando ?Insistimos debe realizar Fisioterapia. Reeducar marcha con apoyo

de la extremidad. Continuar drena je linfático. Tomar Arcoxia 60, 1 cap al día al acostarse y control clínico con RX el 11

de diciembre?.

En la revisión de 11/12/2014 la paciente acudió a revisión con el cirujano en silla de ruedas, señalándose en informe de dicha consulta que "Insistimos con vehemencia debe realizar marcha con apoyo total

de la extremidad. Continuar drenaje linfático. Tomar Arcoxia 60 a cap al día al acostarse. Control clínico el 20 de enero".

SÉPTIMO.- Doña B. tuvo que acudir a un centro rehabilitador privado, Centro Médico J, (Vilagarcia de Arosa) debido al empeoramiento de su estado y al hecho de que en el centro concertado al que se la

había derivado no solucionaban su problema ni se le proporcionaba el tratamiento adecuado tras haber solicitado que se le

diese el tratamiento de fisioterapia pautado.

OCTAVO - El 20/01/2015 la paciente acudió a la última revisión en el Hospital Miguel Domínguez, siendo remitida al Hospital do Salnés, al haber trascurrido seis meses desde la cirugía.

En el Hospital do Salnés se señala que la paciente es remitida con diagnóstico de "LINFEDEMA POSTQUIRÚRGICO", cambiando el tratamiento farmacológico y siendo remitida al Servicio de rehabilitación para

tratamiento de fisioterapia.

El 17/02/2015 la paciente comenzó el tratamiento de rehabilitación en el Hospital do Salnés siendo dada de alta tras 15 sesiones con cojera, incapacidad para subir y bajar escaleras, etc, debiendo

la paciente continuar nuevamente el tratamiento de rehabilitación en un centro privado.

En Informe del Servicio de Rehabilitación de 27/03/2015 se señala corno JUlClO clínico "SINDROME REGIONAL COMPLEJO".

NOVENO.- La paciente permaneció de baja laboral hasta 21/07/2015.

DÉCIMO.- En definitiva, se produjo un DÉFICIT ASISTENCIAL, consecuencia del cual se generaron daños y perjuicios a mi mandante, que no tenía el deber de soportar.

DÉCIMO PRIMERO.- No existió consentimiento informado válido para ninguna de las actuaciones sanitarias llevadas a cabo en el Sergas?.

2.- Instruído o procedemento conforme co Real decreto 429/1993, do 26 de marzo, consta nel a historia clínica da paciente, amais

do informe do servizo de Traumatoloxía do Hospital Miguel Domínguez, e informes de rehabilitación do Gabinete Rivas e do Hospital

do Salnés.

3.- Logo do trámite de audiencia, no que a parte actora ratificou a súa pretensión, o instrutor emitiu unha proposta de resolución

(18.11.2016) na que propugna a desestimación da reclamación presentada.

4.- O expediente de razón foi remitido, para preceptivo ditame deste Consello Consultivo de Galicia, polo señor conselleiro de Sanidade, tendo entrada neste organismo o día 2.12.2016.

5.- Na sesión da Sección de Ditames que tivo lugar o día 16.12.2016, e de conformidade co previsto no artigo 39.2 do Decreto

91/2015, do 18 de xuño, acordouse a ampliación do prazo para a emisión do presente ditame.

6.- Na Sección de Ditames do Consello Consultivo de Galicia, en sesión realizada o día 1.2.2017, acordouse ao abeiro do artigo

34.4 do Decreto 91/2015, do 18 de xuño, devolver o expediente co fin de que se completase a instrución do procedemento no

sentido que nel se indicaba.

7.- O expediente tivo de novo entrada neste órgano consultivo o día 4.4.2017.

8.- Na Sección de Ditames do Consello Consultivo de Galicia, en sesión realizada o día 3.5.2017, acordouse ao abeiro do artigo

34.4 do Decreto 91/2015, do 18 de xuño,

devolver o expediente co fin de que se verificasen as actuacións indicadas.

9.- O expediente tivo de novo entrada neste órgano consultivo o día 27.6.2017.

10.- Na Sección de Ditames do Consello Consultivo de Galicia, en sesión realizada o día 27.7.2017, acordouse ao abeiro do artigo

34.4 do Decreto 91/2015, do 18 de xuño, devolver o expediente co fin de que se levasen a cabo as actuación sinaladas no anterior

acordo de devolución.

11.- O expediente tivo de novo entrada neste órgano consultivo o día 18.1.2018.

12.- Os demais antecedentes dedúcense do contido do ditame.

CONSIDERACIÓNS

Primeira.

O Consello Consultivo de Galicia é competente para coñecer do expediente de razón, con base no previsto no artigo 12.j) da Lei 3/2014, do 24 de abril, do Consello Consultivo de Galicia, e 17.a) do seu

Regulamento de organización e funcionamento, aprobado polo Decreto 91/2015, do 18 de xuño por tratarse dunha reclamación de

responsabilidade patrimonial interposta contra a Administración autonómica por contía superior a 30.000 ?.

Segunda.

O dereito dos particulares a seren indemnizados pola Administración de toda lesión que sufran en calquera dos seus bens e dereitos, agás nos casos de forza maior, sempre que aquela lesión sexa consecuencia

do funcionamento normal ou anormal dos servizos públicos, responde a un principio de responsabilidade obxectiva recollido

no artigo 106 da Constitución española. Ademais o réxime xurídico da reclamación de responsabilidade patrimonial, contense

nos artigos 139 e seguintes da Lei de réxime xurídico das Administracións públicas e do procedemento administrativo común

(en adiante LRXPAC), e no Real decreto 429/1993, que regula o procedemento das reclamacións de responsabilidade patrimonial,

normativa aplicable segundo o disposto na disposición transitoria terceira, letra a), da Lei 39/2015, do 1 de outubro, do

procedemento administrativo común das administracións públicas.

Así, no que ao presente expediente se refire, cómpre dicir que as esixencias de orde procedemental, en xeral, foron cumpridas, sobre todo o esencial trámite de audiencia que permite aos interesados exercitar

as súas posibilidades de defensa no procedemento administrativo.

Terceira.

Os principios que rexen a responsabilidade patrimonial das administracións públicas son o resultado dunha elaboración da doutrina e da xurisprudencia, e teñen sido reiteradamente indicados polo Consello

Consultivo. Sinteticamente expostos, os presupostos mínimos para que xurda a responsabilidade patrimonial da Administración, partindo do principio de

responsabilidade obxectiva e directa, son:

- O dano producido no patrimonio dos particulares ten que ser efectivo e individualizado nunha persoa ou nun grupo de persoas.

- O precitado dano ou lesión debe producir no patrimonio do particular lesionado un prexuízo antixurídico que este non teña

o deber de soportar.

- O dano ou lesión patrimonial ten que gardar un nexo causal co funcionamento normal ou anormal dos servizos públicos.

- O dano non debe ser produto dunha situación de forza maior.

- A reclamación ten que ser presentada polo particular interesado dentro do prazo legalmente establecido.

De maneira particularizada, no que concirne á responsabilidade da Administración no ámbito sanitario, o Consello Consultivo concretou as modulacións ás que está sometida con relación ao sistema xeral

de responsabilidade en canto aos requisitos precisos para poder esixila. Entre eles destacan o de que a asistencia sanitaria

é unha prestación de medios e non de resultado, así como o que esixe e que a actuación médica se desenvolva conforme coa denominada

lex artis ad hoc, de modo que, aínda tendo o dano alegado a súa causa na prestación sanitaria, se esta se ten axustado ao estado da ciencia,

a lesión non constituirá un dano antixurídico nin, por ende, será indemnizable. Por outra banda, os pacientes teñen dereito

a obter cumprida información sobre o seu proceso curativo, o que implica a necesidade de prestación dun consentimento informado.

Cuarta.

Entrando xa na análise das cuestións materiais ou de fondo que suscita o expediente examinado, de acordo coas previsións do artigo 12.2 do Real decreto 429/1993, do 26 de marzo, resulta preciso determinar

neste ditame se existe, no caso que se nos presenta a exame, relación de causalidade entre o funcionamento do servizo e a

lesión aducida e, eventualmente, haberá de recollerse un pronunciamento sobre a oportuna valoración do prexuízo, a contía

da indemnización e o modo de facela efectiva.

Segundo precisa a representación da reclamante no seu escrito inicial, ?se produjo un déficit asistencial consecuencia del cual se generaron daños y perjuícios a mi mandante que no tenía el deber

de soportar? afirmando igualmente que ?no existió consentimiento informado válido para ninguna de las actuaciones sanitarias llevadas a cabo en el Sergas?.

Esta xenérica imputación inicial concretouse no escrito presentado o 10.5.2016, no contexto do trámite de audiencia. Nel logo de reproducir parcialmente o informe do servizo de Rehabilitación Consultas

do Hospital do Salnés (folio 65 do expediente), a representación da reclamante sinala que, no referido informe:

?Claramente se deja constancia de que ?en ninguna de las consultas se observan datos clínicos indicativos de linfedema? que

era el diagnóstico realizado por el Hospital Miguel Domínguez por el que había sido remitida a dicho servicio, por lo que

es claro que se produjo un error de diagnostico y consecuente error en el tratamiento en la asistencia sanitaria prestada

en el Hospital Miguel Domínguez (en el que la paciente fue atendida como paciente Sergas), al no haberse puesto a disposición

de la paciente todos los medios con los que se contaba para alcanzar un diagnóstico que gozase de certeza?.

A referida imputación deben ser obxecto de análise á luz da historia clínica e informes médicos que figuran no expediente xa que son estes documentos os que conteñen as apreciacións técnicas precisas para

determinar a conformidade ou non da asistencia sanitaria prestada á lex artis, debendo así limitarse este órgano consultivo á subsunción das ditas apreciacións técnicas nas categorías xurídicas respectivas.

Ao respecto debe advertirse, que en ningún momento do procedemento a representación da reclamante fixo achega, ou instou a práctica de proba ningunha, particularmente de carácter pericial, que

permita sustentar a imputación de erro no diagnóstico ou no tratamento das complicacións xurdidas no postoperatorio; motivo

polo que, os únicos criterios técnicos postos a disposición deste Consello Consultivo no caso controvertido limítanse aos

que resultan da historia clínica da paciente e dos informes recadados pola instrución.

Cabe referirse, así, en primeiro termo, ao informe médico emitido con data 25.2.2016 polo Dr. G., do servizo de Traumatoloxía do Hospital Miguel Dominguez, onde a paciente foi intervida, sen incidencias

subliñables. O informe, xa polo que se refire ao curso do postoperatorio, recolle:

?Se aconsejó comenzar a caminar con ayuda de 2 bastones para descarga parcial de la prótesis (No está indicada carga total las primeras semanas para correcta integración del implante).

No surgen complicaciones en el postoperatorio inmediato por lo que es ALTA HOSPITAL el 12 de agosto.

Acude a revisión el 2 de septiembre, sin incidencias reseñables, aconsejando mayor carga de la extremidad.

Acude nuevamente el día 7 de octubre presentado edema en pierna y pié por lo que se realizan estudios analíticos y de Eco-Doppler que descartan lesiones vasculares ni infecciosas.

Ante la sospecha de comienzo de ALGODISTROFIA se indica tratamiento en Centro de Rehabilitación. Se insiste en la necesidad de de marcha con apoyo de la extremidad afecta, como parte del tratamiento.

Acude a revisión el día 11 de noviembre, sin apoyo de la extremidad. Se insiste en las indicaciones previas.

Nueva revisión el 11 de diciembre de 2014 manteniendo la situación previa sin modificaciones. Se realiza estudios de RX demostrando descalcificación osea de pie y tobillo, lo que confirma ALGOSDISTROFIA

El día 20 de enero de 2015 acude por última vez a la consulta. Ha mejorado el edema de la extremidad, pero persisten los otros síntoma (Dolor, no apoyo,..).

Causa ALTA en el Servicio de Traumatología en la misma fecha por finalización de posibilidades terapéuticas por el mismo, aconsejando seguir tratamiento en Centro de Rehabilitación?.

No informe complementario emitido ante as alegacións presentadas en trámite de audiencia, o mesmo facultativo precisa:

?La paciente en 1ª revisión ambulatoria del postoperatorio, de fecha 2 de septiembre de 2014, presentaba evolución normal, aconsejándose apoyo como está protocolizado para la intervención realizada.

En 2ª revisión ambulatoria, de fecha 7 de octubre de 2014, presenta edema en pierna y pie, con osteopenia en RX, por lo que descartadas otras etiologías (Vasculares, infecciosas,..) se diagnostica un

Síndrome Regional Complejo, llamado también algodistrofia, Südeck,..., por lo que de prescriben antiinflamatorios y es enviada

al Sº de Fisioterapia, para reeducar marcha y drenaje linfático.

La última revisión ambulatoria en nuestro servicio, de fecha 20 de enero de 2015, había disminuido el edema, persistiendo otros síntomas compatibles con el referido sídrome regional complejo, por lo

que se aconseja continue el tratamiento de Rahabilitación.

Por lo referido, en ningún momento hubo demora en el diagnóstico que consideramos correcto, ni en el tratamiento prescrito, con mejoría del edema como se hace constar en el referido informe de

20 de enero?.

O mesmo informe engade:

?Los datos clínicos en que se basa el Sfndrome Regional Complejo o Algodistrofia de Südeck son, básicamente, dolor, edema y osteopenia regional (Descalcificación ósea en RX)?.

Pola súa banda, o novo informe do servizo rehabilitación do hospital do Salnés, do 5.10.2017, pronunciase en sentido substancialmente coincidente co do Hospital onde se realizou a intervención, sinalando:

?Paciente valorada por primera vez en consulta de Rehabilitación el día 23/1/15, aproximadamente 6 meses posterior al traumatismo, cirugía y tratamientos iniciales.

De acuerdo a lo reflejado en la historia clínica con los datos aportados por la paciente, ya había sido tratada acorde a los hallazgos clínicos encontrados durante el proceso postquirúrgico, tanto en centro

concertado del Hospital Miguel Domínguez, como de manera privada.

En la exploración física inicial no se aprecian datos objetivos de un linfedema en ese momento y la paciente ya había realizado múltiples sesiones en clínica privada de drenaje linfático y otras técnicas

fisioterápicas, con buena evolución según relataba la paciente, por lo que se enfocó el tratamiento fisioterápico en el Hospital

do Salnés, en base a los hallazgos clínico encontrados (dolor, rigidez articular, hipotrofias muscular, cambios tróficos en

piel, alt en la marcha ...), hallazgos en los que se basó el diagnóstico en ese momento, Síndrome Regional Complejo, también

llamado Algodistrofia, Sudeck..., y que también se refleja en la documentación aportada por la paciente de los informes de

traumatología de Hospital Miguel Domínguez.

El linfedema es un acumulo de linfa en los espacios intersiticiales dentro del tejido celular subcutáneo por múltiples causas, que entre otros síntomas presenta un aumento de volumen de la extremidad y

que su diagnóstico es fundamentalmente clínico.

Ambas entidades clínicas pueden aparecer como complicaciones del proceso inicial?.

As precisións contido nos informes que veñen de transcribirse baleiran de sustento a imputación de erro de diagnóstico e do conseguinte tratamento concretado pola representación da reclamante en trámite

de audiencia, pero que, como xa vai dito, se efectuou sen sustento médico pericial ningún.

Incluso, como resulta das anotacións de enfermeira do servizo de Rehabilitación consultas, do 23.4.2015 cabe afirmar que foi a propia interesada a que mantivo discrepancias sobre o seu diagnóstico, insistindo

en que, segundo lle dixeran en Vascular, tiña linfedema, e queixándose de que non se lle fixera drenaxe linfático, malia o

criterio do propio servizo de que, nese momento, a paciente non cumpría os criterios clínicos da referida doenza.

Quinta.

En definitiva, o expediente analizado non permite concluír que existise unha praxe inadecuada no tratamento das complicación xurdidas no postoperatorio, cuxa eventual presentación non está ao alcance

da técnica médica poder evitar, sendo así que a intervención se realizou de xeito correcto, figurando no actuado o correspondente

documento de consentimento informado para cirurxía de implante de prótese parcial de cadeira, debidamente asinado pola doente

o 31.7.2014.

En consecuencia non acreditándose relación de causalidade entre a actuación dos profesionais sanitarios e o dano polo que se reclama, procede desestimar a presente reclamación de responsabilidade patrimonial,

tal e como propugna a proposta de resolución obxecto de ditame.

CONCLUSIÓN

Por todo o anteriormente exposto, a Sección de Ditames do Consello Consultivo de Galicia, por unanimidade dos seus membros, ditamina:

?Que informa favorablemente a proposta de resolución desestimatoria á que o presente expediente se refire?.

LIBROS Y CURSOS RELACIONADOS

El consentimiento informado como garantía del principio de la autonomía del paciente
Disponible

El consentimiento informado como garantía del principio de la autonomía del paciente

Marta Joanna Gesinska

21.25€

20.19€

+ Información

Estatuto jurídico del testamento vital
Disponible

Estatuto jurídico del testamento vital

David Enrique Pérez González

12.75€

12.11€

+ Información

Delitos al volante. Paso a paso
Disponible

Delitos al volante. Paso a paso

Dpto. Documentación Iberley

16.15€

15.34€

+ Información

El consentimiento informado en el ámbito médico (un enfoque comparado: España y Colombia)
Novedad

El consentimiento informado en el ámbito médico (un enfoque comparado: España y Colombia)

Ortiz Arciniegas, Emma Elvira

34.00€

32.30€

+ Información

Sobre Derecho sanitario
Disponible

Sobre Derecho sanitario

Eugenio Moure González

17.00€

16.15€

+ Información