Última revisión
Dictamen de Consello Consultivo de Galicia 305 de 30 de agosto de 2017
Relacionados:
Órgano: Consello Consultivo de Galicia
Fecha: 30/08/2017
Num. Resolución: 305
Cuestión
Reclamación de responsabilidade patrimonialResumen
Reclamación de responsabilidade patrimonial interposta por dona M., polos danos derivados do falecemento do seu pai, don G.Organismo: Consellería de Sanidade (Xunta de Galicia)
Letrado: López Guizán
Propuesta: Desestimatoria
Conclusion: Desfavorable
Relator: Blanco Serrano
Contestacion
ANTECEDENTES
1.- Con data do 03.03.2016 dona M. interpón ante o Servizo Galego de Saúde unha reclamación de responsabilidade patrimonial por
mor do falecemento do seu pai, don G., o día 05.03.2015, no Complexo Hospitalario Universitario da Coruña (CHUAC).
En concreto, a parte, logo de facer un relato secuencial da asistencia sanitaria prestada ao Sr. G., formula os seguintes reproches ao servizo público de saúde:
?[?]
1) Diagnóstico erróneo y tardío por parte del Servicio de Traumatología. La tumoración del brazo se filió inicialmente de colección compatible con hematoma/abscesificación. Pese a los antecedentes del
paciente de carcinoma de laringe hacía un año y pese a la mala evolución del antebrazo, con sangrados recidivantes y continuados,
que llevaron a meter al paciente en quirófano hasta tres veces, no se pensó en otro posible diagnóstico diferencial, ni en
mandar una biopsia de la lesión para Anatomía Patológica, ni en pedir otras pruebas para complementar el diagnóstico hasta
tres semanas después. Destacar que desde el 21/12/2014 que ingresa el paciente, no se le pide la arteriografía hasta el 12/01/2015
a pesar de la anemización progresiva sin evidenciarse un claro punto de sangrado.
2) Desatención global del paciente como un conjunto mientras el paciente se encuentra a cargo del Servicio de Traumatología. En el tiempo en que el paciente se encuentra a cargo del Servicio de Traumatología,
se focaliza toda la atención en el problema del brazo, ignorando todas las otras alteraciones concomitantes que le van apareciendo.
El paciente ingresa en el hospital con unas alteraciones analíticas alarmantes (anemia, trombocitosis y leucocitosis importantes,
entre otras), en una situación compatible con posible sepsis. Se inicia tratamiento antibiótico empírico, y no se reconduce
o replantea cambio terapéutico pese a que el paciente continua febril. Asimismo, tampoco se piden otras pruebas para descartar
otros focos, ni se hace un seguimiento analítico exhaustivo como la situación de gravedad requiere. Recordemos que desde el
día 24/12/2014 hasta el 6/01/2015 no se le realiza ninguna analítica, transcurriendo entre ambos 13 días, en los cuales tanto
el deterioro analítico como el clínico de paciente se hace evidente. Durante el tiempo de estancia en el hospital, aparte
de otros problemas médicos ya mencionados, se lleva al paciente a un estado inasumible de anemización, deshidratación y desnutrición.
3) Yatrogrenia médica por parte del Servicio de Traumatología. La yatrogenia se hace especialmente evidente en dos situaciones. Por una parte, la hipocalcemia a la que se lleva al paciente por no haberle
dado durante el ingreso su tratamiento habitual con calcio por el hipotiroidismo secundario que el mismo padecía. Esta hipocalcemia
termina por producir en el paciente crisis convulsivas. Por otra parte, el fracaso renal agudo severo al que se conduce al
paciente progresivamente en el contexto de deshidratación y posible sepsis, y precipitado aún más por las inadecuadas actitudes
terapéuticas, tanto por la no retirada de la GENTAMICINA (fármaco nefrotóxico), como por la utilización de contraste radiológico
para la arteriografía sin tan siquiera hacer profilaxis renal.
4) Trato inadecuado e improcedente a los familiares por parte del doctor G. Inadecuado desde el punto de vista informativo durante
los días que el paciente permaneció a su cargo. Improcedente por las graves presiones ejercidas en la familia para tomar una
decisión rápida y radical ante una situación delicada, sin explicar otras opciones o dar margen a otras alternativas. Además,
tras la realización de las pruebas médicas necesarias, se constató que la valoración del Dr. G. era errónea y que no tenía
ningún sentido recurrir a la amputación del brazo, contribuyendo únicamente a causar más agonía y sufrimiento al paciente.
Acertaron por tanto los familiares al negarse a la amputación, pese a las graves presiones sufridas, ejercidas por el médico
tratante Dr. G.
5) Precipitar el fallecimiento de don G., acontecido tras pasar un auténtico calvario de sufrimiento y agonía. Todos los errores
y fallos médicos cometidos durante la estancia del paciente en el Servicio de Traumatología del CHUAC, que se relatan en el
presente escrito, entre ellos, el error de diagnóstico, el retraso en el diagnóstico correcto, el descuido del paciente, el
no realizar las pruebas pertinentes en el momento adecuado, la falta de atención sufrida por el paciente, el estado de anemización,
deshidratación y desnutrición al que se llevó al paciente, la falta de medios diagnósticos, la mala praxis médica, precipitaron
el fallecimiento del paciente, acontecido el 5 de marzo del 2015, ocasionándole además una agonía y unos padecimientos innecesarios,
que se hubieran podido evitar, de haber actuado con la diligencia necesaria los servicios médicos, en especial el Dr. G.
[?]?.
A indemnización solicitada ascende a 57.517,60 ?.
2.- Na instrución do expediente incorporouse a el:
- Copia da historia clínica de don G., e
- Informe do Servizo de Traumatoloxía do CHUAC de data do 05.04.2017.
3.- Con data do 11.05.2017 deuse trámite de audiencia á reclamante. Non consta a presentación de alegacións.
4.- Con data do 23.06.2017 ditouse unha proposta de resolución en sentido desestimatorio da reclamación presentada.
5.- O expediente de razón foi remitido, para preceptivo ditame deste Consello Consultivo de Galicia, polo señor conselleiro de
Sanidade, e tivo entrada neste organismo con data 31 de xullo de 2017.
6.- Os demais antecedentes dedúcense do contido do presente ditame.
CONSIDERACIÓNS
Primeira.-
O Consello Consultivo de Galicia é competente para coñecer do expediente de razón, en virtude do disposto no artigo 12, j) da Lei 3/2014, do 24 de abril, por tratarse dunha reclamación de responsabilidade
patrimonial interposta contra a administración autonómica por contía superior a 30.000,00 ?.
Segunda.-
O expediente sobre o que se solicita a emisión de ditame suscita un caso de responsabilidade patrimonial das administracións públicas que, como tal suposto, vén regulado basicamente polo artigo 106.2
da Constitución española, polos artigos 139 a 144 da Lei 30/1992, do 26 de novembro, de réxime xurídico das administracións
públicas e do procedemento administrativo común (en adiante, LRXPAC), e polo Regulamento dos procedementos das administracións
públicas en materia de responsabilidade patrimonial, aprobado polo Real decreto 429/1993, do 26 de marzo (disposicións aplicables
ao procedemento que nos ocupa, de acordo co previsto na letra a) da disposición transitoria terceira da Lei 39/2015, do 1
de outubro, do procedemento administrativo común das administracións públicas).
Así, no que ao presente expediente se refire, cómpre dicir que as esixencias de orde procedemental, en xeral, foron cumpridas, sobre todo o esencial trámite de audiencia que permite aos interesados exercitar
as súas posibilidades de defensa no procedemento administrativo.
Terceira.-
Os principios que rexen a responsabilidade patrimonial das administracións públicas son o resultado dunha elaboración da doutrina e da xurisprudencia, e teñen sido reiteradamente indicados polo Consello
Consultivo. Sinteticamente expostos, os presupostos mínimos para que xurda a responsabilidade patrimonial da Administración,
partindo do principio de responsabilidade obxectiva e directa, son:
- O dano producido no patrimonio dos particulares ten que ser efectivo e individualizado nunha persoa ou nun grupo de persoas.
- O precitado dano ou lesión debe producir no patrimonio do particular lesionado un prexuízo antixurídico que este non teña
o deber de soportar.
- O dano ou lesión patrimonial ten que gardar un nexo causal co funcionamento normal ou anormal dos servizos públicos.
- O dano non debe ser produto dunha situación de forza maior.
- A reclamación ten que ser presentada polo particular interesado dentro do prazo legalmente establecido.
De maneira particularizada, no que concirne á responsabilidade da Administración no ámbito sanitario, o Consello Consultivo concretou as modulacións ás que está sometida con relación ao sistema xeral
de responsabilidade en canto aos requisitos precisos para poder esixila e entre os que resaltan, por unha banda, que a asistencia
sanitaria é unha prestación de medios e non de resultado e que a actuación médica debe desenvolverse conforme coa denominada
lex artis ad hoc, de modo que, aínda tendo o dano alegado a súa causa na prestación sanitaria, se esta se ten realizado de acordo co estado
do saber, estase ante unha lesión que non constitúe dano antixurídico. E, por outra banda, que os pacientes teñen dereito
a obter cumprida información sobre o seu proceso curativo, o que implica a necesidade de prestación dun consentimento informado.
Deste xeito, no ámbito da responsabilidade sanitaria, o parámetro que permite apreciar o grao de corrección da atención sanitaria é o da lex artis. A análise de acordo con este parámetro obriga á observación detida do concreto emprego da ciencia e da técnica médicas esixibles
atendendo ás circunstancias de cada caso: recursos dispoñibles, forma de emprego dos ditos recursos, e, polo tanto, estándar
razoable de funcionamento. Nesta análise da suficiencia dos medios empregados na asistencia controvertida hai que lembrar
que, como xa se indicou en anteriores ditames (o CCG 98/2001, CCG 98/2014 ou CCG 198/2015, entre outros), pesa sobre o servizo
público sanitario a obriga de posta a disposición daqueles medios diagnósticos e terapéuticos orientados ao fin último de
lograr a curación do paciente.
Mais a devandita obriga, razoablemente entendida, ten que vir dada, máis que por unha utilización ilimitada da variedade de medios diagnósticos e terapéuticos ao alcance do profesional sanitario, por
unha actuación proporcionada e, ao mesmo tempo, xenerosamente entendida, que pasa pola posta en práctica daqueles medios que
razoablemente resulten precisos atendidas as circunstancias que se presentan. Por iso, salvo que exista unha evidente desproporción
entre o acto médico realizado e o resultado danoso producido, non abonda, para determinar a existencia de responsabilidade
patrimonial, con mostrar un resultado danoso e conectalo coa prestación sanitaria recibida, senón que ha de probarse igualmente
que o dano sufrido é consecuencia dunha asistencia errónea, atendendo ás circunstancias concretas de cada caso. Se a prestación
sanitaria resulta ser a indicada conforme coas regras do saber e da ciencia esixibles en cada momento para o concreto caso
suscitado, non pode apreciarse que se teña incorporado ao proceso causal incrementando o risco preexistente, debéndose concluír
que o dano resulta materialización exclusiva do dito risco que o paciente ha de soportar.
Unido ao anterior debe lembrarse que é desde unha perspectiva ex ante da asistencia sanitaria desde a que se debe examinar a prestación de medios, por ser a que se corresponde coa que teñen a
disposición os profesionais da medicina cando realizan tal prestación (por todos, CCG 100/2014, CCG 229/2014 ou CCG 198/2015). En definitiva, é a situación de diagnóstico actual a que determina a decisión médica adoptada, valorando se conforme cos síntomas
do paciente se puxeron á súa disposición as exploracións diagnósticas indicadas e acordes a eses síntomas, non sendo válido,
pois, que a partir do diagnóstico final se considere as que puideron poñerse se naquel momento eses síntomas non se daban.
Cuarta.-
Polo que se refire ás cuestións materiais ou de fondo que suscita o expediente examinado, de acordo coas previsións do artigo 12.2 do Real decreto 429/1993, do 26 de marzo, resulta preciso determinar neste
ditame se existe, no caso que se nos presenta a exame, unha relación de causalidade entre o funcionamento do servizo e a lesión
aducida e, eventualmente, haberá de recollerse un pronunciamento sobre a oportuna valoración do prexuízo, a contía da indemnización
e o modo de facela efectiva.
Deste xeito, do escrito de reclamación da parte actora despréndese como esta imputa o falecemento do seu pai a unha deficiente asistencia sanitaria, reproche que concreta
nun diagnóstico erróneo da doenza do Sr. G. e nunha absoluta desatención ao paciente. Así mesmo a reclamante denuncia unha
falta de información á familia, engadindo que as crises convulsivas que sufriu o paciente e o deterioro da súa función renal
foron provocados, respectivamente, pola retirada do seu tratamento habitual con calcio e pola administración de Gentamicina e utilización de contraste radiolóxico para a realización da arteriografía.
Pois ben, o exame destes reproches da parte actora esixen unha análise da historia clínica e informes médicos que figuran no expediente, dado o cualificado valor probatorio das consideracións técnicas
que neles se conteñen, debendo así limitarse este órgano consultivo á súa subsunción en categorías xurídicas (neste sentido,
entre outros, o CCG 71/16).
Este cualificado valor probatorio da historia clínica e informes médicos recadados pola instrución refórzase en expedientes de responsabilidade patrimonial nos que, como acontece no caso que arestora
nos ocupa, a parte actora non despregou a máis mínima actividade probatoria en apoio dos seus reproches ao funcionamento do
servizo público de saúde, e nin sequera formulou alegacións á vista dos criterios técnicos contidos nos devanditos informes,
sinaladamente no informe do Servizo de Traumatoloxía de data do 05.04.2017.
Deste xeito, da documentación clínica que consta no expediente remitido despréndese como o Sr. G., de 74 anos de idade no intre dos feitos e antecedentes de carcinoma de larinxe intervido no ano 2013,
acudiu con data do 20.12.2014 ao Servizo de Urxencias do CHUAC por un edema no brazo dereito, sendo examinado polo Servizo
de Otorrinolaringoloxía, que, logo de comprobar que na última revisión en Consultas Externas do devandito servizo había un
mes non se detectara evidencia da enfermidade, tampouco detectou patoloxía otorrinolaringolóxica nese intre.
O Servizo de Urxencias do CHUAC deixou constancia no seu informe de atención de que desde había unha semana o paciente presentaba un bultoma de crecemento progresivo a nivel interno do cóbado dereito, e
que non refería febre nin traumatismo ou punción na zona. Á exploración o bultoma era erimatoso e quente, localizado na zona
interna do 1/3 proximal do antebrazo dereito, con mobilidade distal e pulso conservado. No servizo realizóuselle unha analítica,
radiografía de tórax e cóbado dereito e ecografía do antebrazo, amosando esta última proba unha ?gran colección (aproximadamente de 15 cm de diámetro) de ecogeneridad heterogénea con arias de componente fluído, material
ecogénico (detritus, contenido semisólido) con septos irregulares, compatible con hematoma y/o abscesficación?.
Con este achado o paciente ingresou con data do 21.12.2014 no Servizo de Traumatoloxía, destacando un valor elevado de leucocitos e realizándoselle unha primeira drenaxe de abscesos con toma de mostras.
A evolución posterior do doente foi tórpida por atoparse febril, con abondosa drenaxe pola zona de cura e deterioro xeral.
O paciente precisou tratamento antibiótico e apoio con ferro intravenoso e varias transfusións en relación co sangrado da
masa no brazo.
Con data do 14.01.2015 consta a solicitude dunha RMN de cóbado, proba que non se realizou até o día 22.01.2015 ao presentar o paciente unha crise tónico - clónica por hipocalcemia que esixiu o seu ingreso
na UCI e, ulteriormente, no Servizo de Medicina Interna.
A proba de imaxe antes referida arroxou como resultado unha ?malformación de tejidos blandos de 16x10x8 cm, compatible con sarcoma mesenquemial?, realizándose biopsia que confirmou a hipótese diagnóstica dun sarcoma de partes brandas compatible con metástase de carcinoma
de larinxe.
Segundo consta na historia clínica, o paciente non era candidato a medidas agresivas, polo que se lle pautou radioterapia paliativa, sendo éxitus con data do 06.03.2015.
Descrita nestes termos a secuencia asistencial do Sr. G., cómpre xa entrar a analizar os distintos reproches que formula a parte actora ao servizo público de
saúde, e nos que basea a súa pretensión indemnizatoria.
Así as cousas, polo que atinxe ao diagnóstico erróneo da súa doenza, certamente o paciente foi inicialmente diagnosticado dun absceso no cóbado, constatándose ulteriormente a presenza dun sarcoma en partes
brandas compatible con metástase de carcinoma de larinxe.
Mais, como vén de sinalarse na consideración terceira deste ditame, esta circunstancia non comporta per se a responsabilidade da Administración se a asistencia sanitaria prestada foi áxil e dilixente, e acorde á sintomatoloxía que
presentaba o paciente, por canto non pode esquecerse que aquela asistencia debe acomodarse en cada momento a aquela sintomatoloxía,
sen que resulte esixible a indiferenciada aplicación de sucesivas técnicas de busca, en ausencia de síntomas precisos, da
confirmación de especulacións.
E é así que nun principio nada facía sospeitar que a doenza do paciente correspondese a un sarcoma secundario a metástase do carcinoma de larinxe do que fora operado no ano 2013. Como sinala o informe
do Servizo de Traumatoloxía do CHUAC de data do 05.04.2017.
?[?]
El diagnóstico inicial de un paciente en Urgencias es casi siempre un diagnóstico de sospecha, confirmado o modificado posteriormente por los correspondientes estudios diagnósticos y por la evolución
del paciente. En el caso del paciente don G., el diagnóstico inicial de mayor probabilidad fue el que se estableció: probable
hematoma abscesificado. Los estudios de imagen, analíticos y el examen clínico eran concordantes con esta sospecha diagnóstica
y por ello, y ante el gran tamaño de la lesión del paciente y el elevado riesgo de complicaciones, sépticas y de otra naturaleza,
el equipo de guardia de Traumatología y yo como responsable, tomamos la decisión de intervenir de urgencia al paciente por
primera vez.
Dicho esto, y respondiendo a su pregunta tengo que decir que el diagnóstico inicial fue erróneo, lo que es evidente si se analiza el conjunto del caso de manera retrospectiva y conocido el diagnóstico
anatomopatológico de la biopsia obtenida de la lesión. La evolución desfavorable del paciente, la negatividad de los cultivos
obtenidos en las intervenciones de drenaje y la persistencia del drenado procedente de su lesión obligaron a considerar otras
posibilidades diagnósticas, especialmente neoplásicas, por lo que se realizaron las pruebas diagnósticas que constan en el
historial clínico del paciente. Si no se realizaron hasta el momento en que se hicieron fue porque el cuadro clínico no lo
exigía. Tratamos anualmente de urgencia entre 40 y 50 hematomas en partes blandas, buena parte de ellos con signos y síntomas
de infección local como el caso del paciente don G., y en ningún caso obtenemos inicialmente muestras para estudio histopatológico.
Si la sospecha diagnóstica cambia, también cambia la actitud en cuanto a medios de diagnóstico y tratamiento, como se hizo en este caso.
Por otra parte y según refieren sus familiares, el proceso que afectó al antebrazo derecho del paciente se desarrolló en el curso de una semana. Pues bien, una lesión que en un plazo de tiempo tan
corto alcanza un volumen tan importante (recordemos, más de 16 cm de perímetro) no se corresponde con el desarrollo habitual
de una lesión metastásica y sí, con mucha mayor probabilidad, con una colección líquida (hematoma, como primera posibilidad
según nuestra experiencia) secundariamente infectada; como segunda posibilidad, especialmente a la vista de la evolución del
paciente y como informó el informe de angiografía y el del estudio de RNM, el cuadro podría ser compatible con un sarcoma
de partes blandas. En el caso del paciente don G. la solicitud de pruebas diagnósticas se realizó de acuerdo con la evolución
del paciente: angiografía, cuando el sangrado prolongado de la lesión aconsejaba localizar el origen de dicho sangrado (que
no se apreció en ninguna de las tres intervenciones de drenaje realizadas previamente); RNM y biopsia aconsejada por el mismo
Servicio de Radiología ante la sospecha de neoplasia de elevada vascularización sugestiva de sarcoma de partes blandas.
[?]?.
Engade o antedito informe que:
?[?]
A pesar de tratarse de un paciente oncológico, el cuadro clínico que presentaba a su ingreso era altamente sugestivo de colección líquida (hematoma como primera posibilidad) secundariamente infectada y
abscesificada. La exploración física y los estudios analíticos y ecográficos realizados en el Servicio de Urgencias del CHUAC
apuntaban en esa misma dirección. Además, en la sesión clínica diaria de revisión de la guardia del día anterior, la opinión
de los facultativos del Servicio de Traumatología presentes estuvo de acuerdo con el diagnóstico y el tratamiento iniciados
(hematoma abscesificado; apertura, desbridamiento y drenaje de la colección líquida en antebrazo derecho).
La diseminación metastásica de un carcinoma epidermoide de laringe es poco frecuente, y cuando se produce lo hace por diseminación linfática hacia las cadenas ganglionares laterocervicales y de ahí
a la circulación sistémica vía conducto torácico. En estos casos el primer filtro que encuentra el tejido tumoral es el parénquima
pulmonar, asiento de la mayor parte de las metástasis de este tipo de neoplasia. En orden descendente de frecuencia las localizaciones
metastásicas serían hepáticas, renales o cerebrales. Las metástasis en tejidos blandos de este tipo de carcinoma epidermoide
laríngeo son excepcionales y cuando existen se localizan en la proximidad de la región cervical. Entre los casos revisados
por el Servicio de ORL del CHUAC, de entre más de mil pacientes tratados sólo se registran dos casos de metástasis en tejidos
blandos, uno de los cuales es el paciente objeto de esta reclamación. Por todas estas razones, la probabilidad inicial de
que la lesión del paciente correspondiese a una lesión metastásica de su neoplasia laríngea era extraordinariamente baja.
[?] considero que el tratamiento del paciente ha sido correcto. Se trataba de un paciente con un perfil muy poco habitual en nuestra
especialidad, con una grave lesión de partes blandas que yo mismo, y todos los traumatólogos que tuvimos relación con su caso,
interpretamos como hematoma sobreinfectado porque era el diagnóstico más probable de una colección líquida que había alcanzado
ese importante volumen en el corto tiempo de una semana, y como así fue diagnosticado en el estudio ecográfico realizado inicialmente.
La evolución desfavorable del paciente con el paso de los días cuestionó la sospecha diagnóstica inicial, por lo que se solicitaron
los estudios complementarios que ya se han descrito de manera detallada con anterioridad.
La posibilidad de que la lesión del paciente fuese una metástasis de su neoplasia de laringe en tejidos blandos era extraordinariamente remota, tal como nos han expresado los especialistas en ORL
consultados, y menos aún con las características de gran volumen, desarrollo rápido y extrema agresividad como fue la lesión
del paciente.
[?]?.
En todo caso, é importante salientar que o informe de data do 05.04.2017 tamén refire que, ao seu xuízo, un máis pronto diagnóstico do sarcoma tampouco tería evitado o fatal desenlace:
?[?]
Con una elevada probabilidad la evolución global del paciente no hubiera sido sustancialmente diferente. Tanto si se trataba finalmente de un sarcoma de partes blandas (es decir, un segundo tumor) como
si se trataba, como se estableció en el estudio histopatológico, de una metástasis de su neoplasia primitiva, el gran tamaño
de la lesión, la gran extensión de la necrosis en su interior y la extensa destrucción del compartimiento flexor del antebrazo
derecho del paciente, presentes desde su ingreso en Urgencias, comprometían seriamente la funcionalidad y la viabilidad del
miembro superior derecho del paciente en su parte distal a la articulación del codo. El informe de RNM indicaba desplazamiento
del paquete vascular sin poder descartar su infiltración, lo que empeoraría aún más el pronóstico.
[?]?.
Neste mesmo sentido, é á vista da documentación clínica remitida, na que se constata o continuo seguimento do paciente con participación de distintos servizos médicos, tampouco pode compartirse o reproche
da parte relativo a unha desatención ao doente. Refire neste punto o informe do Servizo de Traumatoloxía de data do 05.04.2017
como:
?[?]
El seguimiento de la evolución del paciente durante su ingreso en Traumatología se hizo de la manera habitual, con visita diaria desde su ingreso (exceptuando días festivos: 25/12/2014, 1/1/ 2015 y 11/1/2015)
como acreditan las anotaciones escritas en las correspondientes hojas de la historia clínica. Se solicitaron controles analíticos
con la frecuencia necesaria y se intervino quirúrgicamente al paciente en tres ocasiones para intentar controlar localmente
su tumoración. El paciente recibió tratamiento intensivo cuando su situación clínica lo precisó. Fue valorado y tratado por
los Servicios de Medicina Interna, Nefrología, Neurofisiología, Nutrición, Endocrinología, Cirugía Maxilofacial, Unidad de
Cuidados Intensivos y Unidad de Cuidados Paliativos, además del Servicio de Traumatología.
Es cierto que se produjo un error en el diagnóstico inicial, y también una demora en el diagnóstico definitivo del paciente si consideramos como certero y definitivo el dictamen histopatológico, pero
se pusieron en marcha todos los medios para conocerlo, de manera razonable en tiempo y forma a medida que la situación clínica
y la evolución del paciente lo requirieron.
[?]
En absoluto se produce una ?desatención global? del paciente. Ni desatención, ni global. Atendimos al paciente don G. como al resto de pacientes que
tratamos, pero desde luego que focalizamos la atención en el principal de sus problemas en los momentos iniciales. ¿Cómo no
lo íbamos a hacer si ponía en grave riesgo no sólo su brazo derecho sino por extensión al resto de sus órganos y sistemas?
Por eso mismo intervinimos al paciente en tres ocasiones, solicitamos todos los estudios pertinentes en tiempo y forma, y cambiamos de criterio cuando las circunstancias del proceso así lo aconsejaron.
Cuando se desarrollaron las múltiples complicaciones que sufrió el paciente, se solicitó la intervención de otros especialistas,
como hacemos con todos los pacientes.
[?]?.
Noutra orde de cousas, e xa polo que atinxe á falta de información á familia do Sr. G. verbo da súa evolución, é preciso advertir que nas follas de curso clínico existen distintas anotacións nas que se
consigna a información subministrada á familia (26.01.2015, 28.01.2015, 04.02.2015 e 05.02.2015), aludindo tamén o informe
do servizo de data do 05.04.2017 a unha entrevista do doutor G. o día 26.01.2015 cos familiares do paciente, realizando un
informe a petición destes.
Aclara ademais o doutor G. no informe de data do 05.04.2017 que ?Desde luego que no existió trato inadecuado o improcedente por mi parte hacia el paciente o sus familiares. No es esa una
característica de mi actuación como médico en general y tampoco lo fue en este caso en particular. Mi relación con el paciente
y sus familiares fue, como mínimo, la habitual como con cualquier otro paciente (me remito a la revisión de mi expediente
como médico de la sanidad pública)?, engadindo o facultativo como ?Cuando se evidenció la gran agresividad de su lesión y las escasas posibilidades de tratamiento conservador del miembro con
garantías de viabilidad y funcionalidad, se solicitó autorización a los familiares del paciente para proceder a la amputación
del mismo. De ninguna manera se ejercieron presiones para conseguir esta autorización. ¿Cómo puede un médico presionar a unos
familiares para algo así? ¿Con qué medios puede ejercer esa presión? Y, ¿con qué objeto? Un médico sólo puede exponer su criterio
ante una situación clínica determinada, buscando el beneficio del paciente. ¿Qué otra cosa puede pretender? Lo contrario no
sería medicina. Y los cirujanos, además de cirujanos, somos médicos. [?] Eso, y no otra cosa, es lo que les expuse a los familiares del paciente el día 26/01/2015 a las 21:11 horas en el despacho
del Servicio de Traumatología, redactando en ese momento y a petición de los familiares presentes (hija: M., y hermano: E.)
un informe de evolución del paciente. De ninguna manera puedo aceptar que aquella conversación significase una actitud impositiva
por mi parte. Sería, en todo caso, una interpretación absolutamente equivocada por parte de sus familiares, y en ese terreno
no puedo, ni quiero, entrar?.
Finalmente, resta facer unha mención á hipocalcemia e ao deterioro da función renal do paciente, que a parte actora tamén imputa a un deficiente funcionamento dos servizos médicos.
Polo que respecta ao deterioro da función renal en relación co tratamento antibiótico con Gentamicina e coa administración do contraste radiolóxico para a realización da arteriografía, tal hipótese é desbotada no informe polo
Servizo de Traumatoloxía de data do 05.04.2017 nos seguintes termos:
?[?]
En la práctica médica se consideran contraindicaciones absolutas y relativas. En este caso la contraindicación para el uso de Gentamicina y de contrastes radiológicos era relativa, no absoluta.
Ante la sospecha de un cuadro infeccioso grave, como fue inicialmente el caso del paciente don G. el protocolo de tratamiento antibiótico que seguimos en el Servicio de Traumatología
incluye el empleo de Cefazolina + Gentamicina, para una cobertura efectiva frente a posibles microorganismos gram + y -, así
como frente a un posible germen anaerobio. Los valores analíticos no contraindicaron este tratamiento desde su inicio, y
la dosificación se realizó mediante monitorización periódica de sus niveles en sangre, siguiendo los criterios del Servicio
de Farmacia del CHUAC.
Por otra parte, la función renal del paciente se mantuvo dentro de la normalidad desde su ingreso el día 21/12/2014 hasta el día 6/01/2015. Entre dichas fechas se realizaron cuatro controles analíticos
y, únicamente en el último de esos cuatro el valor de la creatinina se elevó levemente por encima del rango normal (1,59 mg/100
mi, para un valor normal hasta 1,30 mg). Posteriormente la función renal empeoró, con valores de urea y creatinina elevados
(113 mg/100 mi y 3,96 mg/100 mi respectivamente).
Con respecto al empleo de contraste radiológico, la contraindicación era igualmente relativa, incluso con los valores analíticos alterados, y la relación riesgo-beneficio se consideró aceptable a
la vista del empeoramiento clínico del paciente y la necesidad de localizar y obliterar los vasos sangrantes.
[?]?
No entanto, no relativo á hipocalcemia e a súa conexión causal coas crises convulsivas do paciente, o informe do servizo recoñece que ?la omisión de tratamento con calcio pudo ser una de las causas de la aparición de crisis convulsivas que sufrió el paciente?, ?error debido al desconocimiento detallado de la extensión de la cirugía de resección de su carcinoma laríngeo. El tratamiento
domiciliario con calcio en pacientes de edad avanzada obedece habitualmente a tratamientos por osteopenia, y así se interpretó
en este caso, por lo que lo consideramos prescindible al menos de manera temporal?.
Deste xeito, aínda que nas crises comiciais do doente puideron incidir outras causas (como consta na historia clínica, este sufriu unha segunda crise xa cuns niveis de calcio aceptables), o propio servizo
recoñece que, aló menos na primeira das crises, a hipocalcemia derivada da retirada do tratamento incidiu dun xeito relevante.
É importante salientar que tal crise non chegou a deixarlle ningún tipo de secuela ao paciente, aínda que obrigou ao seu ingreso na Unidade de Coidados Intensivos desde o día 15.01.2015 até o 17.01.2017.
E é neste punto onde non pode descoñecerse que o feito de sufrir o pai da reclamante tal crise, co conseguinte ingreso do
paciente na Unidade de Coidados Intensivos, tivo que ocasionar á súa filla unha situación de angustia e inquedanza que, en
canto imputable ao erro médico antes descrito, debe merecer algún tipo de compensación, podendo cifrarse esta, dun xeito prudencial
e atendendo ás circunstancias do caso (idade e estado de saúde do proxenitor, e duración do seu ingreso na UCI), en mil douscentos
euros (1.200,00 ?), cantidade que debe entenderse actualizada, por todos os conceptos, á data de emisión do presente ditame.
CONCLUSIÓN
Por todo o anteriormente exposto, a Sección de Ditames do Consello Consultivo de Galicia, por unanimidade dos seus membros presentes, ditamina:
?Que informa desfavorablemente a proposta de resolución á que o presente expediente se refire, procedendo indemnizar á reclamante na contía de mil douscentos euros?.