Dictamen de Consello Cons...re de 2017

Última revisión
09/02/2023

Dictamen de Consello Consultivo de Galicia 301 de 20 de diciembre de 2017

Tiempo de lectura: 99 min

Tiempo de lectura: 99 min

Relacionados:

Órgano: Consello Consultivo de Galicia

Fecha: 20/12/2017

Num. Resolución: 301


Cuestión

Reclamación de responsabilidade patrimonial

Resumen

Reclamación de responsabilidade patrimonial interposta por don C., en representación de don S., polos danos derivados da asistencia sanitaria prestada ao reclamante no tratamento dunha hipertrofia benigna de próstata

Organismo: Consellería de Sanidade (Xunta de Galicia)

Letrado: López Guizán

Propuesta: Desestimatoria

Conclusion: Desfavorable

Relator: Blanco Serrano

Contestacion

ANTECEDENTES

1.- Con data do 18.07.2016 don C., en representación de don S., interpón unha reclamación de responsabilidade patrimonial por

mor da deficiente asistencia sanitaria recibida no Complexo Hospitalario Universitario da Coruña con ocasión da realización

dunha resección transuretral de próstata.

No escrito reitor da reclamación a parte actora refire:

?El día 29 de junio de 2015, mi mandante ingresó en el Hospital Abente y Lago de A Coruña a las diez de la mañana de forma

programada para realizar intervención prostática. El diagnóstico fue ?Hiperplasia Benigna de Próstata?. Es intervenido el

día 29 a las 16.30 horas; le colocan sonda para eliminar los coágulos de sangre tras cirugía. El día 3 de julio, por cierre

de la Unidad de Urología en el Hospital Abente y Lago debido a motivos de alerta sanitaria, se le traslada al CHUAC.

El paciente cursa alta el 5 de julio con las siguientes recomendaciones:

?Control por su médico de cabecera.

Ingesta moderada de líquidos, para mantener la orina clara. Es normal que puede tener la orina algo cargada, durante unos

días.

Si presenta sangrado abundante, dificultad para orinar u otra complicación, acudirá a su centro de salud, PAC u hospital de

referencia, para valoración.

Medicación según la pauta adjunta.

Será avisado para acudir a cita de revisión en Consultas Externas de Urología, en plazo aproximado de un mes?.

[?]

El paciente es alta hospitalaria con febrícula que va aumentando a medida que avanza la tarde hasta registrar 40 grados ya en domicilio.

Ante el malestar general del paciente su esposa llama hasta tres veces a la ambulancia (061) a las 21:15; 21:30 y 22:20 horas. Pero no es hasta las 23:00 horas cuando esta llega al domicilio del paciente,

dos horas más tarde desde la primera llamada.

[?]

Una vez el paciente cursa ingreso en el citado Centro Hospitalario (06.07.2015) en situación de shock, precisa soporte con aminas en dosis elevadas, por lo que se decide Intubación Oro-Traqueal y ventilación

mecánica invasiva manteniendo antibioterapia de amplio espectro.

Mi mandante sufre infección por la bacteria E. Coli en directa relación con intervención quirúrgica realizada el día 29 de junio en los quirófanos del Hospital Abente y

Lago. (Que como se ha señalado fueron cerrados por alerta sanitaria).

Durante el ingreso, mi mandante sufre además sepsis con paralización de páncreas, bazo, riñones e hígado, así como dos anginas de pecho.

[?]

El día 13 de julio se da traslado del paciente a planta, don S. sigue con fiebre y en estado grave. Se le realizan numerosos cultivos para antibiograma que detecte antibiótico terapéutico adecuado

para tratamiento de su infección nosocomial.

El paciente es alta el día 24.07.2015 remitiéndolo a MAP con el siguiente tratamiento:

[?]

El paciente padeció una infección nosocomial como consecuencia de intervención quirúrgica practicada en el Hospital Abente y Lago. El informe de alta del CHUAC relaciona causalmente la infección nosocomial

con el tracto urinario.

[?]?.

Ademais a parte actora denuncia que non existiu consentimento informado para ningunha das actuacións médicas levadas a cabo.

A indemnización solicitada, refire a parte, será determinada posteriormente se ben sinala que en todo caso será superior a 30.000,00 ?.

2.- Na instrución do procedemento incorporouse a el:

- Copia da historia clínica de don S.,

- Informe do Servizo de Uroloxía do Complexo Hospitalario Universitario da Coruña de data do 11.11.2016, e

- Informe da supervisora de Quirófanos e Esterilización do Hospital Abente y Lago de data do 03.04.2017.

3.- Con data do 27.04.2017 deuse trámite de audiencia á parte actora. Esta, con data do 11.05.2017, formulou alegacións nas que

sinala que:

?[?]

Por lo expuesto anteriormente queda claramente establecido que la bacteriemia por Escherichia coli fue de origen urinario y que no se actuó de acuerdo con las recomendaciones de las guías clínicas vigentes,

que indican que antes de una RTU de próstata se debe realizar un urocultivo para descartar bacteriuria asintomática, con el

agravante de que en este paciente, además, se presentaban varios factores favorecedores que la hacían esperable y que no se

buscó en ningún momento antes de la cirugía.

[?]?.

Así mesmo a parte actora apunta que o risco da bacteriemia postcirúrxica, como refire o informe do Servizo de Uroloxía de data do 11.11.2016, non se recolleu no consentimento informado aprobado polo Complexo

Hospitalario Universitario da Coruña (en diante, CHUAC) e asinado polo paciente.

4.- Con data do 26.06.2017 ditouse unha proposta de resolución en sentido desestimatorio da reclamación presentada.

5.- O expediente de razón foi remitido, para preceptivo ditame deste Consello Consultivo de Galicia, polo señor conselleiro de

Sanidade, e tivo entrada neste organismo con data 31 de xullo de 2017.

6.- Con data do 30.08.2017 a Sección de Ditames do Consello Consultivo de Galicia acordou devolver o expediente de razón co fin

de que pola instrución se solicitase do Servizo de Uroloxía do CHUAC a emisión dun informe verbo da necesidade de terlle realizado

ao paciente un urocultivo previo á cirurxía, instando ao tempo á instrución a ditar unha nova proposta de resolución que dese

contestación á cuestión relativa á ausencia dunha mención ao risco de bacteriemia no documento de consentimento informado

para a resección transuretral de próstata asinado polo doente.

7.- Atendendo a este requirimento, con data do 19.09.2017 o Servizo de Uroloxía emitiu un novo informe sobre os feitos.

8.- Con data do 19.10.2017 deuse un novo trámite de audiencia á parte actora.

Esta, con data do 07.11.2017, formulou alegacións nas que reiterou a necesidade de terlle realizado ao Sr. S. un urocultivo con carácter previo á cirurxía así como a ausencia dunha mención ao risco de bacteriemia

no documento de consentimento informado asinado polo paciente.

9.- Con data do 17.11.2017 ditouse unha proposta de resolución en sentido novamente desestimatorio da reclamación presentada.

10.- O expediente tivo de novo entrada neste órgano consultivo o día 4 de decembro de 2017.

11.- Os demais antecedentes dedúcense do contido do presente ditame.

CONSIDERACIÓNS

Primeira.-

O Consello Consultivo de Galicia é competente para coñecer do expediente de razón, en virtude do disposto no artigo 12.j) da Lei 3/2014, do 24 de abril, do Consello Consultivo de Galicia, por tratarse

dunha reclamación de responsabilidade patrimonial interposta contra a administración autonómica por contía superior a 30.000,00

?.

Segunda.-

O expediente sobre o que se solicita a emisión de ditame suscita un caso de responsabilidade patrimonial das administracións públicas que, como tal suposto, vén regulado basicamente polo artigo 106.2

da Constitución española, pola Lei 30/1992, do 26 de novembro, de réxime xurídico das administracións públicas e do procedemento

administrativo común, e polo Real decreto 429/1993, do 26 de marzo, polo que se aproba o regulamento dos procedementos das

administracións públicas en materia de responsabilidade patrimonial (réxime xurídico aplicable ratione temporis de acordo co previsto na letra a) da disposición transitoria terceira da Lei 39/2015, do 1 de outubro, do procedemento administrativo

común das administracións públicas).

Así, no que ao presente expediente se refire, cómpre dicir que as esixencias de orde procedemental, en xeral, foron cumpridas, sobre todo o esencial trámite de audiencia que permite aos interesados exercitar

as súas posibilidades de defensa no procedemento administrativo.

Terceira.-

Os principios que rexen a responsabilidade patrimonial das administracións públicas son o resultado dunha elaboración da doutrina e da xurisprudencia, e teñen sido reiteradamente indicados polo Consello

Consultivo. Sinteticamente expostos, os presupostos mínimos para que xurda a responsabilidade patrimonial da Administración,

partindo do principio de responsabilidade obxectiva e directa, son:

- O dano producido no patrimonio dos particulares ten que ser efectivo e individualizado nunha persoa ou nun grupo de persoas.

- O antedito dano ou lesión debe producir no patrimonio do particular lesionado un prexuízo antixurídico que este non teña

o deber de soportar.

- O dano ou lesión patrimonial ten que gardar un nexo causal co funcionamento normal ou anormal dos servizos públicos.

- O dano non debe ser produto dunha situación de forza maior.

- A reclamación ten que ser presentada polo particular interesado dentro do prazo legalmente establecido.

De maneira particularizada, no que concirne á responsabilidade da Administración no ámbito sanitario, o Consello Consultivo concretou as modulacións ás que está sometida con relación ao sistema xeral

de responsabilidade en canto aos requisitos precisos para poder esixila e entre os que resaltan, por unha banda, que a asistencia

sanitaria é unha prestación de medios e non de resultado e que a actuación médica debe desenvolverse conforme coa denominada

lex artis ad hoc, de modo que, aínda tendo o dano alegado a súa causa na prestación sanitaria, se esta se ten realizado de acordo co estado

do saber, estase ante unha lesión que non constitúe dano antixurídico. E, por outra banda, que os pacientes teñen dereito

a obter cumprida información sobre o seu proceso curativo, o que implica a necesidade de prestación dun consentimento informado.

Deste xeito, no ámbito da responsabilidade sanitaria, o parámetro que permite apreciar o grao de corrección da atención sanitaria é o da lex artis. A análise de acordo con este parámetro obriga á observación detida do concreto emprego da ciencia e da técnica médicas esixibles

atendendo ás circunstancias de cada caso: recursos dispoñibles, forma de emprego dos devanditos recursos, e, polo tanto, estándar

razoable de funcionamento.

Nesta análise da suficiencia dos medios empregados na asistencia controvertida hai que lembrar que, como xa se indicou en anteriores ditames (o CCG 98/2001, CCG 98/2014 ou CCG 198/2015, entre outros),

pesa sobre o servizo público sanitario a obriga de posta a disposición daqueles medios diagnósticos e terapéuticos orientados

ao fin último de lograr a curación do paciente. Mais a dita obriga, razoablemente entendida, ten que vir dada, máis que por

unha utilización ilimitada da variedade de medios diagnósticos e terapéuticos ao alcance do profesional sanitario, por unha

actuación proporcionada e, ao mesmo tempo, xenerosamente entendida, que pasa pola posta en práctica daqueles medios que razoablemente

resulten precisos atendidas as circunstancias que se presentan. Por iso, salvo que exista unha evidente desproporción entre

o acto médico realizado e o resultado danoso producido, non abonda, para determinar a existencia de responsabilidade patrimonial,

con mostrar un resultado danoso e conectalo coa prestación sanitaria recibida, senón que ha de probarse igualmente que o dano

sufrido é consecuencia dunha asistencia errónea, atendendo ás circunstancias concretas de cada caso. Se a prestación sanitaria

resulta ser a indicada conforme coas regras do saber e da ciencia esixibles en cada momento para o concreto caso suscitado,

non pode apreciarse que se teña incorporado ao proceso causal incrementando o risco preexistente, debéndose concluír que o

dano resulta materialización exclusiva do dito risco que o paciente ha de soportar.

Unido ao anterior debe recordarse que é desde unha perspectiva ex ante da asistencia sanitaria desde a que se debe examinar a prestación de medios, por ser a que se corresponde coa que teñen a

disposición os profesionais da medicina cando realizan tal prestación (por todos, CCG 100/2014, CCG 229/2014 ou CCG 198/2015). En definitiva, é a situación de diagnóstico actual a que determina a decisión médica adoptada, valorando se conforme cos síntomas

do paciente se puxeron á súa disposición as exploracións diagnósticas indicadas e acordes a eses síntomas, non sendo válido,

pois, que a partir do diagnóstico final se considere as que puideron poñerse se naquel momento eses síntomas non se daban.

Cuarta.-

Polo que se refire ás cuestións materiais ou de fondo que suscita o expediente examinado, de acordo coas previsións do artigo 12.2 do Real decreto 429/1993, do 26 de marzo, resulta preciso determinar neste

ditame se existe, no caso que se nos presenta a exame, relación de causalidade entre o funcionamento do servizo e a lesión

aducida e, eventualmente, haberá de recollerse un pronunciamento sobre a oportuna valoración do prexuízo, a contía da indemnización

e o modo de facela efectiva.

Deste xeito, dos escritos de reclamación e alegacións da parte actora despréndese como esta imputa ao Servizo Galego de Saúde unha deficiente asistencia sanitaria ao Sr. S., con base nos seguintes

reproches:

- A contracción polo paciente dunha infección nosocomial como consecuencia da cirurxía realizada o 29.06.2015 no Servizo de Uroloxía do Hospital Abente y Lago, centro que, refire a parte, tivo que ser

clausurado por mor dunha alerta sanitaria,

- Non ter realizado ao paciente un urocultivo con carácter previo á práctica da resección transuretral, o que tería permitido

detectar a bacteriemia asintomática que presentaba,

- Non ter previsto o maior risco de infección nun paciente das características do doente (idade, sexo e patoloxía de base)

e cun tempo de sondaxe elevado, e

- A ausencia dunha mención ao risco de bacteriemia no documento de consentimento informado asinado polo paciente con data

do 20.11.2014.

Pois ben, o exame destes reproches da parte actora esixen unha análise da historia clínica e informes médicos que figuran no expediente, dado o cualificado valor probatorio das consideracións técnicas

que neles se conteñen, debendo así limitarse este órgano consultivo á súa subsunción en categorías xurídicas (neste sentido,

entre outros, o CCG 71/16).

Este cualificado valor probatorio da historia clínica e informes médicos recadados pola instrución refórzase en expedientes de responsabilidade patrimonial nos que, como acontece no caso que arestora

nos ocupa, a parte actora non despregou a máis mínima actividade probatoria en apoio dos seus reproches ao funcionamento do

servizo público de saúde, nin sequera logo da vista dos criterios técnicos contidos nos devanditos informes.

Lémbrese que, no eido propio das reclamacións en materia sanitaria, a valoración dos feitos cuestionados na reclamación (a asistencia sanitaria da que se pretende derivar unha determinada consecuencia

xurídica, cal é, dende a óptica do reclamante, a obriga de reparar a cargo da Administración) requirirá de ordinario estar

en posesión duns coñecementos científicos propios da titulación en medicina ou mesmo as súas especialidades, estando vedado

o establecemento de conclusións de carácter técnico a quen non estea habilitado por tal titulación, circunstancia esta que,

interactuando coa carga probatoria que grava ao reclamante, orixina que frecuentemente sexa esixible do accionante a achega

dun informe pericial que avale as súas argumentacións sobre os feitos controvertidos, cando a lectura ofrecida na reclamación

é negada pola Administración e fóra dos casos nos que opera un desprazamento da carga probatoria, fundamentalmente, a través

dos principios de dispoñibilidade e facilidade probatoria do artigo 217.7 da Lei 1/2000, do 7 de xaneiro, de axuízamento civil.

Así as cousas, da historia clínica obrante no expediente remitido despréndese como o Sr. S., de 61 anos de idade no intre dos feitos, foi diagnosticado no ano 2013 no Servizo de Uroloxía de CHUAC dunha

hiperplasia benigna de próstata, con síndrome prostático asociado, ofrecéndoselle xa naquel ano ao paciente a posibilidade

dunha intervención prostática regrada, que finalmente o paciente decidiu realizar no ano 2014 ante o empeoramento da súa clínica.

Como refire o informe do Servizo de Uroloxía do 11.11.2016.

?El día 20/11/2014 acude a revisión y comenta que el paciente empeora clínicamente, con mayor dificultad miccional. En los

estudios complementarios, se observa un PSA normal y una flujometría aceptable con obstrucción leve al flujo y residuo leve.

Se vuelve a ofrecer tratamiento quirúrgico, mediante RTU de próstata. Se explica al paciente, que entiende y acepta (como

así se hizo constar en el curso clínico). Se incluye en lista de espera para RTU de próstata (prioridad 3) y se le ofrecen

los consentimientos informados de dicha intervención y se entrega copia al paciente (como así consta en el curso clínico).

El consentimiento informado que se ofreció al paciente, es el que se ubica en el apartado de calidad de la intranet de este

hospital, aprobado por la comisión de documentación clínica de este centro (se adjunta fotocopia del mismo).

El paciente realiza los estudios complementarios de valoración pre-anestésica, siendo valorado por el de anestesiología, que le da un apto y es valorado como riesgo anestésico ASA II.

El día 29/06/2015 es intervenido en el Hospital Abente y Lago, mediante RTU de próstata. Se realiza profilaxis antibiótica con el Kit nº4 de profilaxis antibiótica, aprobado por el centro hospitalario

y adecuado en estos casos (queda registrada en el registro de enfermería). En dicha intervención se describen en parte quirúrgico

(se adjunta) los siguientes hallazgos:

- Resector doble flujo 25.5 Ch.

- Uretra calibre normal, elástica.

- Próstata bilob grado II obstr, con cuello muy elevado.

- Vejiga retencionísta, con vaciado lento.

- No neoplasias vesicales.

- Resección reglada del adenoma, respetando los límites anatómicos.

- Hemostasia.

- Suero lavador.

El postoperatorio inmediato cursa con normalidad, salvo presentó hematuria persistente, que requirió lavados vesicales continuos y manuales. Se realizó una analítica de sangre de control donde no se

observa anemización ni datos infección sistémica ni local. Tras mantener hematuria persistente el viernes día 3 de julio y

ante la no disponibilidad de servicio de Urología los fines de semana en ese servicio, por no disponer de urólogo de presencia

ni urólogo de guardia localizado, se decide traslado al Hospital A Coruña, para continuar con asistencia médica correcta.

En ningún caso se decide traslado por ninguna alerta sanitaria (que no existió). La decisión de traslado al Hospital A Coruña,

es una decisión adoptada por la dirección del centro, para mantener asistencia sanitaria a todos los pacientes de nuestro

complexo hospitalario?.

Polo tanto, contra o afirmado pola parte actora, o traslado do paciente do Hospital Abente y Lago ao CHUAC non foi debido a ningunha alerta sanitaria senón á circunstancia de que as fins de semana

o centro hospitalario no que se realizou a cirurxía non dispoñía de urólogo de presenza nin de garda. Así o reitera o informe

do Servizo de Uroloxía ao sinalar que ?al paciente se le trasladó por una práctica interna de este centro hospitalario. La unidad quirúrgica del Abente y Lago sólo

dispone de asistencia médica especializada (urólogo) durante los días laborables y en jornada de mañana (presencia física)

y de tardes (localizado). Durante los fines de semana no hay médico especialista localizado, por indicación de la dirección

médica de este centro. Debido a este motivo y para interrumpir la asistencia médica al paciente y por responsabilidad asistencial

se trasladó al paciente al Hospital A Coruña donde sí que hay asistencia especializada las 24 horas del día, de forma continuada

de presencia física. En este sentido, el traslado del paciente no sólo no supuso un inconveniente para el paciente, dado que

se mantuvo la asistencia sanitaria y no supuso un riesgo de infección, dado que no hubo manipulación durante su traslado.

Fue una medida de garantía para la seguridad del paciente?.

Por outra banda, debe advertise que no expediente remitido obra tamén un informe da supervisora de Quirófano e Esterilización do Hospital Abente y Lago de data do 03.04.2017, que refire a esterilización

de todo o material empregado na intervención así como o cumprimento dos protocolos de área cirúrxica.

Xa polo que atinxe á bacteriemia sufrida polo paciente, o informe do Servizo de Uroloxía do CHUAC de data do 11.11.2016, logo de realizar distintas consideracións verbo do risco de infeccións nas reseccións

transuretrais, analiza deseguido o caso do paciente para concluír na posibilidade dunha bactericemia asintomática, favorecida

polo síndrome prostático do doente, de características obstrutivas e con baleirado vesical lento. En todo caso, refire o informe

que ao paciente se lle administrou antibioterapia intravenosa preoperatoria e postoperatoria, sen que á alta presentase sintomatoloxía

ningunha que desaconsellase aquela.

Como refire o antedito informe:

?1. Riesgo de bacteriemia post RTU:

- A pesar del desarrollo de nuevas tecnologías para el tratamiento de la obstrucción prostática, la resección transuretral de próstata (RTU-P) sigue siendo una cirugía frecuente El uso de técnica

aséptica y la mantención del drenaje urinario cerrado han reducido sus complicaciones infecciosas. La más grave de estas complicaciones,

la septicemia, incluso puede llevar a la muerte.

- Los principales factores de riesgo de complicaciones infecciosas de la RTU-P son la bacteriuria preoperatoria el uso preoperatorio de sonda uretrovesical y los estados inmunodepresores. Otros factores

posiblemente involucrados son el tiempo de cirugía y el sangrado postoperatorio. Se sabe que existe 2 momentos críticos para

el desarrollo de complicaciones infecciosas graves después de una RTU-P: el periodo operatorio y postoperatorio inmediato

y el día del retiro de la sonda uretrovesical.

- En pacientes con bacteriuria preoperatoria se ha observado bacteremia en hasta un 60% de los casos y septicemia entre un 6 y 10%, reduciéndose en forma significativa estos porcentajes con el uso

de agentes antimicrobianos.

- En pacientes sin bacteriuria preoperatoria el uso de antibióticos ha reducido la bacteriuria postoperatoria en promedio de un 26% a un 9,1% y la septicemia de un 4.4% a un 0,7%.

- Sin embargo hay que tener en cuenta que las definiciones de bacteriuria significativa y septicemia no son homogéneas en los diferentes estudios y en muchos de éstos no es posible saber el efecto

del uso de sonda uretrovesical antes de la cirugía en los resultados obtenidos.

[?]

2. La evolución clínica del paciente está dentro de la normalidad, presentando únicamente hematuria persistente tras la RTU de próstata, que es la evolución natural dentro de su intervención, no considerándose

una complicación, sino una convalecencia postoperatoria. Que sea más persistente de lo habitual depende de factores propios

del paciente, como la vascularización prostática, morfológica de la misma, alteraciones no medibles de la coagulación, etc,

como por la medicación antitrombótica (para evitar trombosis de miembros inferiores). La persistencia de sondaje urinario

hasta los 7 días de la operación sí que puede favorecer la infección urinaria nosocomial, por la necesidad de realizar lavados

vesicales manuales de forma continuada.

3. Durante el ingreso no hubo sospechas clínicas ni analíticas de que estuviera apareciendo ninguna complicación, aparte de la presencia de hematuria. En ningún momento tuvo fiebre ni alteraciones analíticas

que hicieran sospechar de una infección urinaria complicada. En caso de que esta se produjera en el ingreso, nunca podría

ser clínicamente evidente hasta pasados unos días, no en los días inmediatamente posteriores. Tras retirar la sonda vesical,

el paciente refiere disuria (molestias miccionales), que son completamente normales y la mayoría de pacientes tienen. Esta

disuria está en relación a la inflamación de los tejidos prostáticos y al aumento de la sensibilidad de los receptores ahí

localizados. Es muy inespecífica y puede ser secundaria a resección del tejido prostático, como a infección del tracto urinario.

Al no sospechar ninguna complicación, no se tomaron medidas adicionales, que no fueran las habituales en estos procedimientos

(profilaxis antibiótica y profilaxis tromboembólica y profilaxis antiséptica).

4. Como desencadenante, las características obstructivas miccionales del paciente, favorecen la retención crónica, que en determinados pacientes puede estar colonizada por gérmenes intestinales (E.

coli) y ser asintomáticos, hasta la manipulación quirúrgica. Al paciente se le solicitó un urocultivo, donde observaron gérmenes

en el sedimento (y por protocolo no se realiza urocultivo) y se tomaron medidas preventivas de infección del tracto urinario,

con antibioterapia intravenosa preoperatoria y posoperatoria (3 dosis en total).

[?]

5 El paciente, como digo en el apartado anterior, padecía de un síndrome prostático, de características obstructivas, con vaciado vesical lento, lo que favorecía la colonización bacteriana asintomática

y que puede hacerse clínicamente significativa durante una manipulación quirúrgica, a expensas de las medidas preventivas.

Se realizaron controles de sedimento para valorar la presencia de gérmenes, pero no se detectaron los mismos. El paciente

no portaba sonda vesical permanente, que también es un riesgo de infección. Por ese motivo, no se tomaron medidas adicionales.

6. Considero yo, que la asistencia médica prestada a este paciente ha sido la correcta desde el punto de vista asistencial, desde su valoración en consultas externas, hasta su recuperación postoperatoria

inmediata [?]?.

Así mesmo, o informe do servizo é concluínte en desbotar a necesidade de realizar un urocultivo previo á cirurxía, contra o referido pola parte actora nos seus escritos de alegacións. Sinala así

o informe de data do 19.09.2017 como:

?1. No es necesario realizar un urocultivo previo a una intervención, que va a ser realizada en el mismo momento. Los resultados

no son obtenidos al momento, luego no pueden decidir si una intervención puede o no suponer un riesgo adicional. Tampoco es

práctica clínica habitual, realizar un urocultivo a todos los pacientes antes de ser intervenidos. Sin embargo, sí que se

realizan urocultivos de control en la consulta ordinaria. En aquellos pacientes, que presentan clínica de dificultad miccional

y residuo vesical, se realizan controles seriados, para descartar presencia de gérmenes en orina (bacteriuria). En el informe

anteriormente realizado, ya se hace constar que se realizaron dichos urocultivos y que por protocolo interno del servicio

de Microbiología, cuando el sedimento de orina es normal, no se realiza urocultivo (por su muy baja sensibilidad con sedimento

normal). En las guías clínicas de Hiperplasia Benigna de Próstata, de la Sociedad Europea de Urología (versión 2016), no se

recoge la práctica habitual de realizar un urocultivo, previo a una intervención quirúrgica de Resección Transuretral de Próstata.

Sólo en caso de sospecha de infección clínicamente activa (molestias urinarias intensas, fiebre, dolor miccional, etc), se

demora la intervención, se realiza un urocultivo y se instaura un tratamiento antibiótico, hasta conocer el resultado del

urocultivo (que como bien se ha explicado previamente, tarda 3-5 días en conocerse su resultado).

2. El Kit de Profilaxis antibiótica viene pautado por la comisión de Infecciosas y es el número 4, que consta de 3 dosis de Amoxicina - Clavulánico. Se inicia en el momento de la inducción anestésica

y se completa con dos dosis adicionales, cada 8 horas. En el informe previo, ya se hace constar que esta profilaxis fue realizada

y registrada correctamente en el registro de enfermería. Al ser una profilaxis (una medida preventiva), no se hace necesario

realizar un urocultivo (ya comentado previamente que no es práctica habitual), dado que es una medida para prevenir infecciones

perioperatorias. Sólo en caso de sospechar una infección activa, se demora la intervención y no se pone profilaxis antibiótica.

En el caso clínico que discutimos actualmente, no se sospechó en ningún momento una infección de orina clínicamente significativa

y menos una bacteriemia. Un cuadro similar es fácilmente identificable, pues cursa con una sintomatología grave. En caso de

que se hubiera sospechado, no se habría realizado la intervención quirúrgica, como se hace en la práctica clínica habitual.

Como se ha comentado previamente, solo la bacteriuria asintomática (la presencia de gérmenes en orina, sin síntomas de infección

activa), podría justificar un riesgo de infección postoperatoria (pero no todos los pacientes lo presentan, solo una minoría)

y solo es identificable mediante cultivos de control en consultas.

[?]?.

Quinta.-

Resta, finalmente, facer unha mención ao reproche da parte actora relativo á falta de constancia, no documento de consentimento informado asinado polo paciente con data do 20.11.2014, da bacteriemia

como un risco específico da cirurxía de resección transuretral.

A realidade de que a bacteriemia é un risco propio da cirurxía e que non existe tal mención no documento, é admitida nos dous informes do Servizo de Uroloxía recadados pola instrución na tramitación do

procedemento. Sinala así o informe de data do 11.11.2016 como:

?- En pacientes con bacteriuria preoperatoria se ha observado bacteriemia en hasta un 60% de los casos y septicemia entre un

6 y 10%, reduciéndose en forma significativa estos porcentajes con el uso de agentes antimicrobianos.

- En pacientes sin bacteriuria preoperatoria el uso de antibióticos ha reducido la bacteriuria postoperatoria en promedio

de un 26% a un 9,1% y la septicemia de un 4.4% a un 0,7%.

[?]

Esta complicación no está recogida en el consentimiento informado aprobado por este centro y el que es obligatorio entregar. Sin embargo, en el consentimiento informado aprobado por la Asociación Española

de Urología, disponible para los socios de la misma, sí que se recoge esta complicación. Al no estar aprobado por la comisión

de documentación clínica, este documento no puede ser entregado a los pacientes que van a ser intervenidos de dicha operación?.

Idéntica afirmación se recolle no informe do data do 19.09.2017: ?Como se ha comentado en el informe previo, el paciente firmó esta versión del consentimiento y no otra. Como ya se comentó

en informe previo, el consentimiento informado de la Asociación Española de Urología, sí que dispone de este riesgo en su

documento, pero este documento no está aprobado por la comisión de calidad de nuestro hospital y no está disponible en la

intranet del mismo?.

Pois ben, as consecuencias da ausencia de constancia daquel risco no documento de consentimento informado que asinou o doente non poden eludirse, como pretende a proposta de resolución, pola circunstancia

de que os profesionais sanitarios si coñecesen o risco e actuasen en consecuencia.

E isto porque non se trata só de establecer se os facultativos ponderaron a eventualidade da materialización do risco en cuestión, o que consta na historia clínica si fixeron, senón tamén de determinar

se o paciente, cando consentiu a cirurxía, era coñecedor dos distintos riscos e consecuencias adversas que podían derivarse

daquela, como é a bacteriemia segundo recoñeceu o Servizo de Uroloxía do CHUAC nos seus informes, abondando o servizo informante

neste sentido ao recoñecer que, de feito, tal risco si se recolle no documento de consentimento informado aprobado pola Asociación Española de Urología, mais non no modelo que, aprobado pola comisión de documentación clínica do hospital, se lle facilitou ao paciente para a

súa sinatura.

Verbo do contido da información que debe subministrarse aos pacientes ao recadar o consentimento para as actuacións clínicas que así precisen, e con base na dicción do artigo 10.1 da Lei 41/2002,

do 14 de novembro, básica reguladora da autonomía do paciente e de dereitos e obrigas en materia de información e documentación

clínica, este órgano consultivo ten sinalado que a información ofrecida aos doentes ten que ser completa, minuciosa, precisa

e exacta respecto a todas as consecuencias previsibles das intervencións, para que un doente poida, con coñecemento da situación,

decidir asumila ou non, e consultar outras opinións. Así, nos ditames CCG 151/2005 e CCG 452/15 sinalábase sobre este deber

de información que ?[?] Non se trata, pois, dun deber secundario ou dunha molestia, e por caso incómoda, práctica burocrática e rutineira; lonxe disto,

a información previa ao consentimento do paciente constitúe unha manifestación da lex artis da prestación sanitaria, amplamente

considerada esta e en canto que concepto máis extenso que a estrita intervención cirúrxica, parámetro de normalidade da asistencia

sanitaria e criterio de imputación e distribución dos diversos riscos inherentes a calquera proba médica. Finalmente, esa

información, coas calidades que a lei prescribe, constitúe un presuposto indispensable do válido consentimento da paciente?.

Considerando o que procede, e constando que no documento de consentimento informado que asinou o paciente non existía ningunha mención ao risco de bacteriemia que, desgraciadamente, se manifestou

trala cirurxía, é forzoso concluír na existencia dunha quebra da lex artis ao ter afectado aquela omisión á autonomía decisoria do agora reclamante, que se veu privado da posibilidade de decidir con

pleno coñecemento dos riscos da intervención.

En efecto, o consentimento informado ten como finalidade esencial posibilitar que o paciente participe activamente na toma de decisións que afectan á súa saúde e que, a través da información que se lle

proporciona, poida ponderar a posibilidade de subtraerse a unha determinada intervención ou proba, de contrastar o prognóstico

con outros facultativos, e mesmo, de poñela, no seu caso, a cargo dun centro ou especialistas distintos de aqueles que lle

informan das circunstancias relacionadas con esta. Por estas razóns, é apreciable que a omisión da información sobre o risco

incrementado incidiu no ámbito de coñecemento do paciente previo ao seu consentimento, con transcendencia certa, aínda que

non mensurable en termos absolutos -senón nos da mera hipótese- no ámbito da autodeterminación daquel.

Así as cousas, é apreciable a existencia dunha lesión inferida ao interesado, efectivamente xeradora de responsabilidade, en razón á concorrencia dun suposto de dano moral que adquire, nestas circunstancias,

entidade propia diferenciada do dano corporal ou físico, dano inferido ao paciente e que se materializou, con transcendencia

evidente, sobre dereitos de estrita personalidade e facultades de autodeterminación.

Este Consello Consultivo xa ten considerado en anteriores ditames que a configuración do dano moral como autónomo, presenta, como singularidade, certas connotacións particulares no tocante á fixación

da contía indemnizatoria.

Este é tamén o parecer que resulta da doutrina xurisprudencial recollida na coñecida Sentenza do Tribunal Supremo de 4 de abril de 2000 (Sala Terceira, Sección IV, consolidada, con cita expresa, pola

sentenza do mesmo tribunal do 18 de xaneiro de 2005), na que a sala non indemniza polos danos corporais directamente xerados

pola intervención, en razón a que a falta de información e consentimento informado non é causa directamente determinante do

dano físico, senón polo dano moral irrogado coa violación do dereito de autodeterminación do paciente, o que o leva a aceptar

unha indemnización sensiblemente menor.

Procede agora determinar a contía concreta da indemnización á que ten dereito o reclamante polo dano moral causado ao ver limitada na extensión e sentido antes exposto a súa capacidade de decisión, dano

moral por outra banda que non é discutible que é reparable economicamente ante a privación da capacidade para decidir que

sen razón algunha lle foi subtraída ao paciente, para o que estimamos debemos atender a anteriores pronunciamentos deste Consello

Consultivo (como os contidos nos ditames CCG 93/2009, 301/2016 ou 28/2017) postos en relación coas concretas circunstancias

aquí acontecidas e as pautas mostradas pola xurisprudencia aplicable (por todas, as sentenzas do Tribunal Superior de Xustiza

de Galicia do 3 de febreiro de 2016, rec. 482/2015 e do 16 de decembro de 2015, rec. 259/2015), de todo o cal resulta axustado

a dereito fixar a indemnización no importe de catro mil euros (4.000,00 ?), cantidade que debe entenderse actualizada por

todos os conceptos á data de emisión do presente ditame.

CONCLUSIÓN

Por todo o anteriormente exposto, a Sección de Ditames do Consello Consultivo de Galicia, por unanimidade dos seus membros presentes, ditamina:

?Que informa desfavorablemente a proposta de resolución á que o presente expediente se refire, debendo ser indemnizado o reclamante na contía de catro mil euros?.

LIBROS Y CURSOS RELACIONADOS