Última revisión
09/02/2023
Dictamen de Consello Consultivo de Galicia 095 de 14 de abril de 2021
Relacionados:
Órgano: Consello Consultivo de Galicia
Fecha: 14/04/2021
Num. Resolución: 095
Cuestión
Reclamación de responsabilidade patrimonialResumen
Reclamación de responsabilidade patrimonial interposta por I. en nome e representación de V. e T., polos danos e perdas por mor do falecemento de T., filla e irma das reclamantes, no Hospital Universitario Lucus Augusti.Organismo: Consellería de Sanidade (Xunta de Galicia)
Letrado: Quintana Acebo
Propuesta: Desestimatoria
Conclusion: Favorable
Relator: Fernández Vázquez
Contestacion
ANTECEDENTES
1.- Con data 31.7.2020, I. en nome e representación de V. e T. presentaron reclamación de responsabilidade patrimonial ante o
Servizo Galego e Saúde polo falecemento de T., -filla e irmá, respectivamente- no Complexo Hospitalario Universitario da Coruña
(en diante CHUAC) o día 11.12.2019.
No escrito indican que ?el paupérrimo manejo diagnóstico y terapéutico de la paciente condujo a que una paciente de 47 años de edad, que ingresó con
el diagnóstico de ?pancreatitis crónica? derivó en una situación de Estado vegetativo permanente, previsible, y el posterior
fallecimiento?.
Solicitan unha indemnización de 250.000 euros
2.- Instruído o procedemento conforme coa Lei 39/2015, do 1 de outubro, do procedemento administrativo común das administracións
públicas (en diante, LPAC), consta nel a seguinte documentación:
- Historia clínica da doente e informe remitido polo Servizo de Dixestivo do Hospital Xeral Calde de Lugo (10.11.2020).
- Historia clínica remitida polo Complexo Hospitalario Universitario da Coruña.
3.- . No trámite de audiencia as interesadas reiteran a súa petición inicial.
4.- O órgano instrutor emitiu proposta de resolución en senso desestimatorio da reclamación presentada (16.3.2021).
5.- O expediente de razón foi remitido, para preceptivo ditame deste Consello Consultivo de Galicia, polo señor conselleiro de
Sanidade tendo entrada neste organismo con data 25.3.2021.
6.- Os demais antecedentes dedúcense do contido do ditame.
CONSIDERACIÓNS
Primeira.
O Consello Consultivo de Galicia é competente para coñecer do expediente de reclamación de responsabilidade patrimonial das Administracións públicas ao que se fixo referencia nos antecedentes a teor
do previsto nos artigos 12.j) da Lei 3/2014, do 24 de abril, do Consello Consultivo de Galicia, e 17.a) do seu Regulamento
de organización e funcionamento, aprobado polo Decreto 91/2015, do 18 de xuño, por tratarse dunha reclamación de responsabilidade
patrimonial da Administración autonómica de contía superior a 30.000,00 ?.
Segunda.
O expediente sobre o que se solicita a emisión de ditame suscita un caso de responsabilidade patrimonial das administracións públicas que, como tal suposto, vén regulado basicamente polo artigo 106.2
da Constitución española, pola LPAC, nos seus aspectos procedementais, e polos artigos 32 a 37 da Lei 40/2015, do 1 de outubro,
de réxime xurídico do sector público (en diante, LRXSP).
Así, no que ao presente expediente se refire, cómpre dicir que as esixencias de orde procedemental, en xeral, foron cumpridas, sobre todo o esencial trámite de audiencia que permite á parte interesada exercitar
as súas posibilidades de defensa no procedemento administrativo.
Terceira.
No tocante aos aspectos de fondo hai que indicar que os principios que rexen a responsabilidade patrimonial das administracións públicas son o resultado dunha elaboración da doutrina e da xurisprudencia,
e teñen sido reiteradamente expostos polo Consello Consultivo.
Sinteticamente expostos, os presupostos mínimos para que xurda a responsabilidade patrimonial da Administración, partindo do principio de responsabilidade obxectiva e directa, son:
a) O dano producido no patrimonio dos particulares ten que ser efectivo e individualizado nunha persoa ou nun grupo de persoas.
b) O precitado dano ou lesión debe producir no patrimonio do particular lesionado un prexuízo antixurídico que este non teña
o deber de soportar.
c) O dano ou lesión patrimonial ten que gardar un nexo causal co funcionamento normal ou anormal dos servizos públicos.
d) O dano non debe ser produto dunha situación de forza maior.
e) A reclamación ten que ser presentada polo particular interesado dentro do prazo legalmente establecido.
Xunto co anterior cabe indicar que a responsabilidade patrimonial da Administración se configura como unha responsabilidade obxectiva. Como máis significados lindes daquel principio xeral poden
destacarse catro acoutacións de formulación legal:
a) A forza maior (artigo 32.1 LRXSP).
b) A obriga xurídica de soportar o dano (artigo 32.1 e 34.1 LRXSP).
c) A non indemnizabilidade dos danos derivados de feitos e circunstancias que non se puideran evitar ou prever segundo o estado
da ciencia e a técnica existentes na produción daqueles (artigo 34.1 LRXSP), e
d) Aqueloutras de creación xurisprudencial, tales como a culpa da vítima e feito de terceiro (recollidas en incontables pronunciamentos
do Tribunal Supremo, entre outros, o contido na súa sentenza do 27.7.2002).
Cuarta.
Ao exposto cabe engadir a consolidada liña xurisprudencial segundo a cal nas reclamacións derivadas da actuación médica ou sanitaria non resulta suficiente a existencia dunha lesión (que conduciría á
responsabilidade obxectiva máis aló dos límites do razoable nos termos do seu deseño legal e constitucional), senón que é
preciso acudir ao criterio da lex artis, como modo de determinar cal é a actuación médica correcta, independentemente do resultado producido na saúde ou na vida
do enfermo xa que non é posible nin á ciencia nin á Administración garantir, en todo caso, a sanidade ou a saúde do paciente.
Así pois, só no caso de que se produza una infracción da dita lex artis responde a Administración dos danos causados; en caso contrario, os ditos prexuízos non son imputables á Administración e
non terían a consideración de antixurídicos polo que deberán ser soportados polo prexudicado.
A existencia deste criterio da lex artis baséase no principio xurisprudencial de que a obriga do profesional da medicina é de medios e non de resultados, é dicir,
a obriga concrétase en prestar a debida asistencia médica e non de garantir en todo caso a curación do enfermo.
Estamos diante dun criterio que permite valorar a corrección dos actos médicos e que impón ao profesional o deber de actuar conforme coa dilixencia debida; criterio que é fundamental pois permite delimitar
os supostos nos que verdadeiramente pode haber lugar a responsabilidade ao esixirse non só que exista o elemento da lesión
senón tamén a infracción do repetido criterio; prescindir del levaría de seu unha excesiva obxectivización da responsabilidade
que podería declararse coa única esixencia de existir unha lesión efectiva, sen necesidade de demostración da infracción do
criterio de normalidade.
Quinta.
Dito o que antecede, procede analizar a proxección sobre os particulares aspectos de fondo suscitados no presente procedemento.
Para tal efecto convén partir das reclamacións concretas da parte reclamante para ir expresando o noso parecer. Así, as interesadas denuncian o manexo diagnóstico e terapéutico da paciente, que ?condujo a que una paciente de 47 años de edad que ingresó con el diagnóstico de ?pancreatitis crónica? derivó en una situación
de Estado vegetativo permanente, previsible y evitable y el posterior fallecimiento?.
Como xa ten indicado este órgano consultivo, a apreciación dos feitos médicos ou acontecidos con ocasión da asistencia médica é unha actividade que, por formar parte dun sistema técnico-científico específico
e complexo, escapa das atribucións do operador xurídico. O estudo, explicación e xustificación dos feitos neste tipo de expediente
é tarefa que corresponde principalmente aos facultativos, quedando para o aplicador do dereito a súa cualificación ou subsunción
nas respectivas categorías xurídicas, polo que os informes técnicos teñen un peso específico e preponderante á hora de valorar
os feitos acontecidos.
Da historia clínica, resulta que T., nada en 1972, ingresou o día 25.2.2019 no Servizo de Aparato Dixestivo do Hospital Xeral Calde procedente
do Servizo de Urxencias por un cadro de ictericia, refería hiporexia de varios meses de evolución, acompañada de saciedade
precoz, estrinximento, e sensación de ocupación na fosa ilíaca esquerda. Como antecedentes presentaba consumo excesivo de
alcohol e tabaco. Procedeuse á implantación dunha prótese biliar e desapareceu a ictericia. Foi dada de alta o 4 de marzo
en situación asintomática co seguinte diagnóstico: ?pancreatitis crónica calcificante avanzada, estenosis secundaria de colédoco. Drenaje de la vía biliar mediante prótesis endoscópica.
Colelitiasis. Útero miomatoso. Anemia probablemente secundaria a miomas?.
Ingresou de novo o día 4 de abril, por presentar dor continuada na fosa ilíaca esquerda, anorexia e perda de peso; realízanlle TAC ademais de cobertura antibiótica. O informe remitido polo Servizo de Aparato
Dixestivo (do 10.11.2020) sinala a seguinte evolución:
?El día 13 de abril se produce empeoramiento importante de su situación clínica, con shock séptico, y fracaso multiorgánico, insuficiencia respiratoria y ascitis a tensión, ingresando en la unidad
de cuidados intensivos, donde se realiza intubación orotraqueal y paracentesis evacuadora.
Regresa a la planta de Digestivo el día 26 de abril. En los días siguientes continúa con ascitis, se realiza una ecografía que muestra signos de hepatopatía crónica y una resonancia que descarta disrupción
del conducto pancreático, sin volver a evidenciarse colecciones. Se practicó una gastroscopia que mostró varices gástricas
subcardiales y fúndicas.
De nuevo pasa a UCI el día 15 de mayo, debido a complicaciones respiratorias, con fiebre, expectoración verdosa e insuficiencia respiratoria, volviendo a planta el día 22.
La evolución posterior fue tórpida con ascitis tabicada refractaria al tratamiento y derrame pleural, realizándose una toracocentesis evacuadora de 400 cc.
El día 31 de mayo baja a servicio de Radiología para drenaje de la ascitis guiado por ecografía, llevándose a cabo dicho procedimiento sin evidenciarse complicaciones inmediatas y obteniéndose un líquido
amarillento turbio. Sin embargo al volver a planta, la paciente presenta un cuadro de insuficiencia respiratoria grave, con
parada respiratoria y posterior asistolia, del que se recupera aproximadamente tras ocho minutos de maniobras de resucitación,
pasando a Cuidados Intensivos.
Regresó a planta de Digestivo el día 21 de junio, con secuelas neurológicas muy graves secundarias a encefalopatía anóxica relacionada con la parada cardiorrespiratoria del día 31 de mayo. Permaneció en
planta de forma ininterrumpida hasta su alta hospitalaria el día 3 de septiembre de 2019. Durante ese período de tiempo se
produjo una mejoría paulatina de su situación gastroenterológica, resolviéndose las colecciones y persistiendo una cantidad
pequeña de líquido ascítico (TAC de 28 de agosto). Esta mejoría permitió la colocación por vía endoscópica de una sonda de
gastrostomía para nutrición. Durante el tiempo que permaneció en la planta de Digestivo se produjeron diferentes episodios
de sobreinfección respiratoria, cultivándose diferentes gérmenes (Stenotrophomonas maltophila, Enterobacter cloacae, Kiebsiella
oxytoca, Stafilococo aureus) que fueron tratadas y controladas con antibioterapia específica.
En el momento de alta del Hospital se encontraba en estado vegetativo persistente e irreversible, siendo portadora de traqueostomía, gastrostomía y sonda vesical?.
A señora T. foi ingresada en residencia en Oleiros en setembro de 2019, con ingresos posteriores no CHUAC (do 21.9.2019 ao 2.10.2019)
por infección respiratoria; e do 25.10.2019 ata o 5.11.2019 por infección do tracto urinario complicada. Ingresou de novo
o día 11 de novembro por presentar febre e secrecións respiratorias. A evolución foi mala e faleceu o día 11.12.2019.
Sexta.
A cuestión crucial que suscita o exame da causalidade vinculada co dano neste suposto é, polo tanto, a determinación da posible existencia dunha deficiencia na aplicación da lex artis. Unha análise que debe pasar, necesariamente, pola determinación de se, de acordo co estado da ciencia, a técnica e a praxe
médica considerada máis adecuada á natureza da asistencia prestada, estaba ao alcance dos facultativos actuantes, e a obtención
dun mellor resultado.
A este respecto debemos partir da ausencia na reclamación presentada dunha identificación dos concretos aspectos da asistencia sanitaria prestada que considera contrarios á lex artis, limitándose a unha xenérica queixa sobre ?un paupérrimo manejo diagnóstico y terapéutico de la paciente?.
Sobre a denuncia dunha posible falta de medios, logo do estudo polo miúdo de todo o historial clínico, vemos como no presente caso nada resulta do expediente que faga pensar, sequera indiciariamente,
que a prestación de asistencia á paciente teña adoecido de falta de medios ou deficiente praxe, xeradoras de responsabilidade,
xa que, pola contra, se aprecia, que en cada momento se lle dispensou a atención que requiría aplicando as medidas diagnósticas
e os tratamentos terapéuticos habituais acordes á sintomatoloxía que presentaba.
Os informes médicos antes citados amosan unha atención continua e dan unha explicación razoable ao fatal resultado producido, consecuencia das complicacións xurdidas que remataron cunha parada respiratoria
e cardíaca de orixe multifactorial. Así o informe do Servizo de Aparato Dixestivo realiza a seguinte valoración no apartado
de conclusións:
?Se trataba de una paciente joven con antecedente de alcoholismo, con daño hepático y pancreático secundario en forma de cirrosis con hipertensión portal y de pancreatitis crónica avanzada, con una situación
de desnutrición importante. El primer ingreso se debió a una ictericia obstructiva secundaria a estenosis de la vía biliar
extrahepática secundaria a su pancreatitis crónica, que se solucionó mediante el implante endoscópico de una prótesis biliar
metálica recubierta, siendo dada de alta sin complicaciones. Sin embargo, reingresó un mes más tarde con un cuadro de reagudización
de su pancreatitis, con colecciones y sepsis secundaria a infección de las mismas. Al mismo tiempo se desarrolló una descompensación
hidrópica debida a su cirrosis, lo cual produjo un empeoramiento de su situación general, a pesar de haberse controlado la
situación séptica con el tratamiento antibiótico, de soporte y drenaje de colecciones. Desde mediados del mes de mayo se produjeron
complicaciones respiratorias, con derrame pleural y sobreinfección, con expectoración reducida debido a su debilidad muscular
generalizada. El día 31 de mayo se produjo una complicación que marcó el posterior pronóstico de la enferma, al presentar
una parada respiratoria de origen multifactorial (Derrame pleural, sobreinfección respiratoria, debilidad muscular, ascitis
importante y otros), que fue revertida tras maniobras de reanimación cardio-pulmonar pero dejó como secuela irreversible una
encefalopatía anóxica con estado vegetativo permanente. La evolución posterior fue positiva desde el punto de vista digestivo
pero lastrada por las secuelas neurológicas.
DIAGNÓSTICOS FINALES
Pancreatitis crónica calcificante avanzada de etiología alcohólica.
Ictericia obstructiva secundaria a estenosis de colédoco en relación con pancreatitis crónica. Resolución mediante endoprótesis
biliar.
Pancreatitis aguda sobre crónica, con colecciones e infección de las mismas y sepsis secundaria. Cirrosis hepática alcohólica
con hipertensión portal. Descompensación hidrópica.
Sobreinfección respiratoria. Desnutrición calórico proteica.
Parada respiratoria y cardiaca de origen multifactorial.
Estado vegetativo permanente secundario a encefalopatía anóxica.
Traqueostomía permanente. Gastrostomía. Sondaje vesical permanente?.
Os referidos xuízos sobre a cuestionada atención sanitaria, que as reclamantes en ningún momento contradín, constitúen os únicos criterios médicos a disposición deste órgano consultivo, e deben prevalecer
sobre as imputacións realizadas no escrito de reclamación sen aval técnico recoñecible.
Como lembra a sentenza do Tribunal Supremo 340/2006, do 12.7.2007, citando outras sentenzas do mesmo tribunal, é doutrina xurisprudencial reiterada que ?a la Administración no es exigible nada más que la aplicación de las técnicas sanitarias en función del conocimiento de la
práctica médica, sin que pueda sostenerse una responsabilidad basada en la simple producción del daño, puesto que en definitiva
lo que se sanciona en materia de responsabilidad sanitaria es una indebida aplicación de medios para la obtención del resultado,
que en ningún caso puede exigirse que sea absolutamente beneficioso para el paciente?.
Sétima.
Descartado, por conseguinte, á vista do expediente, que o pasamento da enferma poida imputarse a unha falta de medios na atención sanitaria, e admitido, como tese científica e medicamente máis probable,
que o falecemento foi debido a unha evolución negativa radical do seu grave cadro clínico, etioloxicamente debida a causas
naturais dependentes da morbilidade humana, chégase á conclusión de que o sempre indesexable resultado final producido, o
éxitus da paciente, non resulta imputable a un deficiente ou retardado proceso asistencial prestado á enferma, o que non resulta
en absoluto probado no expediente, polo que se estima procedente a desestimación da reclamación presentada.
CONCLUSIÓN
Por todo o anteriormente exposto, a Sección de Ditames do Consello Consultivo de Galicia, por unanimidade dos seus membros, ditamina:
?Que informa favorablemente a proposta de resolución desestimatoria á que o presente expediente se refire?.
LIBROS Y CURSOS RELACIONADOS
![Estatuto jurídico del testamento vital](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_7365.jpg)
Estatuto jurídico del testamento vital
David Enrique Pérez González
12.75€
12.11€
+ Información
![Responsabilidad civil por productos y servicios defectuosos](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_606.jpg)
Responsabilidad civil por productos y servicios defectuosos
Dpto. Documentación Iberley
6.83€
6.49€
+ Información
![Métodos y prácticas de innovación docente universitaria en el Siglo XXI](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_1494.png)
Métodos y prácticas de innovación docente universitaria en el Siglo XXI
Fernando Gil González
7.60€
7.22€
+ Información
![El consentimiento informado como garantía del principio de la autonomía del paciente](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_2783.png)
El consentimiento informado como garantía del principio de la autonomía del paciente
Marta Joanna Gesinska
21.25€
20.19€
+ Información
![Responsabilidad civil de abogados y procuradores. Paso a paso](https://d2eb79appvasri.cloudfront.net/erp-colex/imagenes/libros/resizedk8s_peque_3310.png)
Responsabilidad civil de abogados y procuradores. Paso a paso
Dpto. Documentación Iberley
13.60€
12.92€
+ Información